از سیر تا پیاز علائم سکته مغزی و راهکارهای درمانی

از سیر تا پیاز علائم سکته مغزی و راهکارهای درمانی؛

سکته مغزی (Stroke) دومین عامل مرگ و میر در جهان و نخستین علت ناتوانی بشمار می‌رود؛ اما در کشورهای پیشرفته، در حال حاضر سومین دلیل مرگ و میر محسوب می‌شود. سکته مغزی هنگامی روی می‌دهد که یک رگ خونی در مغز پاره شده و منجر به توقف خونرسانی به بخشی از مغز می‌شود و یا یک لخته خون یک شریان خون‌رسان به مغز را مسدود می‌نماید یا طی چند دقیقه پس از وقوع این حادثه، سلول‌های مغز شروع به از بین رفتن می‌کنند. با این وجود، با پیر شدن جمعیت این کشورها، انتظار می‌رود در آینده نزدیک، سکته مغزی نیز به عنوان دومین علت مرگ شناخته شود.

منظور از سکته‌ مغزی چیست؟

سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است؛ چرا که می‌تواند منجر به مرگ فرد مورد نظر، ناتوانی جسمی دائمی یا کاهش کیفیت زندگی وی شود. در برخی موارد، سکته مغزی قابل درمان است، اما درمان باید در 3 تا 4 ساعت اولیه از شروع علائم آغاز شود.

همانطور که به طور مختصر اشاره شد، سکته مغزی زمانی به وقوع می‌پیوندد که خونرسانی به بخشی از مغز به دلیل اختلالی متوقف می‌شود. در نهایت، بخشی از بدن که تحت کنترل آن قسمت از مغز است، توانایی عملکرد مناسب خود را از دست می‌دهد. علل مختلفی می‌توانند منجر به ایجاد این اختلال در خون‌رسانی شوند. شایع‌ترین نوع سکته مغزی، سکته ایسکمیک است که ناشی از انسداد شریان‌های مغزی می‌شود و منجر به مانع شدن رسیدن خون غنی از اکسیژن به سلول‌های مغز می‌شود. نوع دیگری که رخ می‌دهد، سکته هموراژیک است که ناشی از خونریزی در مغز است.

چرا سکته مغزی رخ می‌دهد؟

یکی از علل بروز سکته مغزی حرکت لخته خون از قلب یا عروق گردنی به سمت مغز است. افرادی که به بیماری‌های قلبی نظیر رماتیسم قلبی مبتلا هستند، یا کسانی که دچار سکته قلبی، مشکلات ریتم قلب یا نقص دریچه‌ای قلب هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سکته مغزی قرار دارند.

یکی از دیگر از علل شایع سکته مغزی، ضخیم و سخت شدن دیواره‌های عروق خونی بشمار می‌رود. پلاک‌های تشکیل‌شده از کلسیم، چربی و کلسترول منجر به از دست رفتن انعطاف‌پذیری عروق می‌شوند. لخته خون ممکن است سبب انسداد در یک رگ خونی غیرقابل انعطاف شود و سکته مغزی ایسکمیک را ایجاد کند. عامل اصلی سکته مغزی هموراژیک در بسیاری از موارد فشار خون بالا است که در صورت عدم درمان به ترکیدن رگ خونی ضعیف ختم می‌شود. به طور معمول این افراد علائم هشداردهنده‌ای مانند سردرد و تشنج را تجربه خواهند کرد که ممکن است به پاره شدن رگ‌های مغزی منجر شود.

بررسی انواع مختلف سکته مغزی

سکته مغزی به سه نوع مختلف تقسیم می‌شود که بر اساس میزان شدت خطرات و عوارض نام گرفته‌اند:

• حمله ایسکمیک گذرا

در واقع، این نوع سکته مغزی ناقص به دلیل مسدود شدن رگ خونی به وجود می‌آید. اگرچه حمله ایسکمی گذرا منجر به آسیب دائمی مغز نمی‌شود، اما موجب بروز علائم سکته مغزی می‌گردد که ممکن است چند دقیقه یا حتی چند ساعت ادامه داشته باشند.

• سکته مغزی هموراژیک

این نوع سکته زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز پاره شده و منجر به خونریزی درون مغزی می‌شود. سکته مغزی هموراژیک بسیار نادر و مرگبار است و دلایل مختلفی دارد. این نوع سکته وقتی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی ضعیف در مغز ترکیده باشد. نتیجه‌ی این نوع سکته، خونریزی شدید درون مغزی است که توقف آن بسیار سهل و دشوار بشمار می‌رود.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله علائم نشان دهنده بیماری قلبی را نیز مطالعه نمایید.

• سکته مغزی ایسکمیک

سکته مغزی ایسکمیک که شایع‌ترین نوع سکته مغزی است، تقریباً 9 مورد از هر 10 سکته را شامل می‌شود. علت اصلی این نوع سکته، لخته خونی است که در داخل رگ‌های مغز به وجود آمده است. لخته خون ممکن است به طور مستقیم در همان ناحیه شکل بگیرد یا از سایر قسمت‌های بدن به مغز منتقل شود.

در صورتی که سرخرگی که وظیفه خونرسانی به مغز را دارد بسته شود، این نوع سکته رخ خواهد داد. عوامل مختلفی می‌توانند منجر به مسدود شدن رگ خونی شوند؛ به عنوان مثال، رسوب چربی‌ها در شریان‌ها (آترواسکلروز) می‌تواند سلب تشکیل لخته خونی شود. علاوه بر این، بی‌نظمی در ضربان قلب ممکن است باعث ایجاد لخته خونی در قلب شود که سپس به بخش دیگری از بدن منتقل شده و سرخرگ تغذیه‌کننده مغز را مسدود می‌کند.

علائم و نشانه‌های مهم سکته مغزی

سکته مغزی یک وضعیت پزشکی اضطراری است که تشخیص سریع آن می‌تواند بسیار حیاتی باشد.

علائم و نشانه‌های اصلی سکته مغزی عبارتند از:

• مشکل در تکلم

لکنت زبان می‌تواند یکی از عوارض جانبی بسیاری از داروها باشد و برخی افراد به مرور زمان و به دلیل تجویز پزشک دچار لکنت زبان می‌شوند. با این حال، در صورتی که لکنت زبان ناشی از مصرف دارو نباشد، مراجعه سریع به پزشک ضروری است، به ویژه اگر با علائم دیگری که مرتبط با سکته مغزی هستند همراه باشد.

افرادی که حمله ایسکمیک گذرا (TIA) را تجربه می‌کنند، ممکن است به طور موقت قادر به صحبت کردن نباشند یا در بیان کلمات دچار مشکلات متعددی شوند. دیگر مشکلات مرتبط با تکلم شامل دشواری در درک و فهمیدن صحبت دیگران است. بروز مشکلات گفتاری می‌تواند نشان‌دهنده انسداد در عروق نیمکره غالب مغز باشد.

• عدم تعادل

یکی دیگر از نشانه‌های سکته مغزی، اختلال در تعادل است. این اختلالات تعادل و هوشیاری می‌توانند به شکل‌های مختلفی ظاهر شوند. برای مثال، فرد ممکن است دچار سرگیجه شود. ممکن است به طور ناگهانی مشکلی در راه رفتن رخ دهد. از دست دادن تعادل یا مشکلات هماهنگی و سردرگمی نیز در افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند مشاهده می‌شود.

• بروز مشکلات در بینایی فرد

خستگی ممکن است منجر به اختلال در بینایی شود. علاوه بر آن، بالا رفتن سن و عدم استفاده از عینک ممکن است باعث مشکلات بینایی شود. اما اگر این ضعف بینایی همراه با علائمی مانند دوبینی، گیجی و کاهش نور در چشم رخ دهد، ممکن است نشانه سکته مغزی باشد.

• تغییر در سطح هوشیاری

همانطور که سکته مغزی به مغز آسیب می‌رساند، ممکن است علائمی ظاهر شود که با سطح هوشیاری مرتبط باشد. احتمال دارد فرد در درک گفتار دچار اختلال شود. فرد ممکن است ناگهان دچار سردرگمی شود و یا مشکلاتی در صحبت کردن نیز می‌تواند به هنگام سکته مغزی رخ دهد. تغییرات در سطح هوشیاری نیز ممکن است به همراه سکته مغزی مشاهده گردد.

• سردرد شدید

سردرد شدید و ناگهانی بدون علت مشخص می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه سکته مغزی باشد، به ویژه زمانی که سکته ناشی از خونریزی است. به همراه این سردرد، حالت تهوع و استفراغ نیز به طور شایع دیده می‌شود. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده فشار بالا درون جمجمه به دلیل خونریزی باشند. وقتی خونریزی در مغز رخ می‌دهد، فشار وارده بر ساختارهای مغزی افزایش می‌یابد که می‌تواند منجر به بروز این نشانه‌های ناخوشایند گردد. در چنین شرایطی، نیاز به مراقبت فوری پزشکی بسیار ضروری است تا از آسیب‌های جدی‌تری جلوگیری نماییم.

سکته مغزی چه عوارضی ممکن است به همراه داشته باشد؟

سکته مغزی، بسته به مدت زمان کاهش خونرسانی به مغز و منطقه‌ای که تحت تأثیر قرار گرفته است، می‌تواند منجر به معلولیت موقت یا دائمی شود. عوارض سکته مغزی عبارتند از:

1. مشکلات در تکلم یا بلع: سکته مغزی می‌تواند بر کنترل عضلات دهان و گلو تأثیر بگذارد، که این امر صحبت کردن واضح، بلعیدن و خوردن را دشوار می‌سازد.
2. مشکلات عاطفی: افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، ممکن است در کنترل احساسات خود مشکل داشته باشند یا دچار افسردگی شوند.
3. کاهش حرکت عضلات: ممکن است یک سمت بدن فلج شود یا کنترل گروهی از عضلات، از جمله عضلات یک طرف صورت یا یک دست، را از دست بدهید.
4. از دست دادن حافظه: بسیاری از افرادی که سکته مغزی را تجربه کرده‌اند، تا حدودی با از دست دادن حافظه مواجه می‌شوند. برخی دیگر ممکن است با اختلالات در استدلال، تفکر و ادراک مفاهیم روبرو شوند.
5. تغییر در رفتار: افراد مبتلا به سکته مغزی ممکن است بیشتر گوشه‌گیر شوند و برای انجام کارهای روزمره و نظافت به کمک نیاز داشته باشند.
6. درد: در نواحی بدن که تحت تأثیر سکته مغزی قرار گرفته‌اند، درد، بی‌حسی یا سایر احساسات غیرعادی ممکن است رخ دهد. به عنوان مثال، اگر سکته مغزی باعث بی‌حسی دست چپ شود، ممکن است احساس سوزن سوزن شدن در آن دست داشته باشید.

چگونگی تشخیص سکته‌ی مغزی

جهت اثبات و تشخیص سکته‌های مغزی، به طور معمول از آزمایش‌ها و روش‌های زیر استفاده می‌شود:

• معاینه‌ي فیزیکی کامل توسط پزشک: در این معاینه، پزشک ممکن است توانایی حرکتی دست‌ها و پاهای شما را بررسی کند یا با پرسش‌هایی، عملکرد مغزتان را ارزیابی نماید.
• استفاده از سونوگرافی: این تکنیک برای بررسی وضعیت باز بودن عروق خونی در ساقه‌ی مغز به کار می‌رود.
• سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی: این آزمایش‌ها کمک می‌کنند تا ساختارهای داخلی مغز دیده شوند و نواحی تحت تأثیر سکته مشخص شوند.
• آنژیوگرافی شرایین مغزی: در این روش، یک کاتتر به داخل یکی از شریان‌های مغزی شما وارد می‌شود و ماده‌ی رنگی تزریق می‌گردد. سپس عکس‌های رادیولوژی گرفته می‌شود که می‌تواند انسدادهای احتمالی در عروق را به خوبی نشان دهد.

راهکارهای درمانی سکته مغزی در خانه

برای بهبود سلامت و کاهش خطرات، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

1. سیگار و الکل را ترک نمایید.
2. هفته‌ای دو تا سه ساعت ورزش‌های هوازی انجام دهید و وزن خود را کنترل کنید.
3. از استرس و اضطراب دوری کنید؛ استرس با افزایش فشار و قند خون می‌تواند برای این بیماران مضر باشد.
4. میزان مصرف نمک را در مواد غذایی خود کاهش دهید؛ غذاهای پرنمک فشار خون را افزایش می‌دهند و خطر پارگی عروق، به ویژه آنوریسم‌های مغزی، را بالا می‌برند.
5. مصرف غذاهای چرب را کاهش داده و از رژیم‌هایی با چربی‌های اشباع یا ترانس کمتر پیروی کنید. علاوه بر این، افزایش مصرف سبزیجات و میوه‌ها می‌تواند تاثیرات مثبتی بر سلامت فرد داشته باشد.

سخن پایانی

سکته مغزی، بدون توجه به نوع آن، یک وضعیت اورژانسی است. نخست، پزشکان متخصص مغز و اعصاب سعی می‌کنند نوع سکته را شناسایی کرده و سپس با توجه به شدت آسیب، درمان‌های اورژانسی را انجام می‌دهند. در این مرحله، همچنین بررسی می‌شود که آیا سکته خفیف یا شدید بوده است. ترکیب این عوامل به همراه بیماری‌های زمینه‌ای، وضعیت عمومی سلامتی بیمار، سن و مدت زمان بهبودی را تعیین می‌کند. به همین دلیل، پزشکان قطعاً درباره مدت زمان درمان سکته مغزی صحبتی نمی‌کنند و تنها یک تصویر کلی از فرآیند بهبودی را ارائه می‌دهند.