18 راهکار خانگی درمان فوری نفخ
نفخ چیست؟
نفخ تجمع گاز در دستگاه گوارش است که با آماسیدن و باد کردن شکم، احساس پری و فشار در شکم پس از غذا خوردن و آروغ زدن مشخص می‌شود. نفخ از نشانه‌های سوء هاضمه است و معمولاً بر اثر خوردن برخی غذاها که باد زا و نفخ آورند پدید می‌آید.
علل ایجاد نفخ
دو مورد در تولید نفخ مؤثر می‌باشند. یکی بلعیدن هوا و دیگری گاز ناشی از تجزیه غذای هضم نشده. در مورد اول بلعیدن هوا باعث جمع شدن گاز درون معده می‌شود و می‌تواند به خاطر تند غذا خوردن یا نجویدن درست غذا رخ دهد و در حالت دوم بدن بعضی از قندها را در روده باریک هضم نمی‌کند و این مواد در روده بزرگ با برخی باکتری‌های بی ضرر واکنش داده و باعث ایجاد گاز می‌شوند. کسانی که غذا را تند می‌خورند و نمی‌جوند اغلب دچار نفخ شکم می‌شوند و حالت سنگینی و خمیری را بعد از صرف غذا در خود احساس می‌کنند. علاوه بر تند خوری و نجویدن غذا، پر خوردی، بد خوردن و زیاد نوشیدن هم این عارضه را ایجاد می‌کند.
درمان نفخ شکم
نفخ شکم یکی از شکایات شایع گوارشی در افراد می‌باشد، به طوری که گفته می‌شود در حدود 20٪ از افراد در سنین 93–65 سالگی از اتساع شکم به دنبال نفخ رنج می‌برند. اقدامات درمانی متنوعی همچون تجویز داروهای شیمیایی و تغییرات رژیم غذایی (کاهش مصرف حبوبات، تخم مرغ و افزایش مصرف میوه و سبزیجات) در جهت بهبود افراد مبتلا به نفخ صورت می‌گیرد. گاهی نیز از دارو مانند قر دایمتیکون استفاده می‌شود. از سوی دیگر استفاده از داروهای گیاهی در درمان عارضه نفخ مورد توجه قرار دارد مانند خانواده نعناع (Carminatives)، قطره ضد نفخ کارمینت و کارمیناتیف. نوشیدن دم کرده سنبل ختایی ممکن است به درمان شکم و روده‌ها کمک کند، باید 20 گرم تخم یا برگ سنبل ختایی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و یک فنجان از آن را پس از هر وعده غذا بنوشید.
یکی از علل بروز نفخ
یکی از علل بروز نفخ، عملکرد نامتعادل ماهیچه‌های دستگاه گوارشی است. داروهای ضد اسپاسم نشان داده‌اند که به حل این مشکل کمک می‌کنند. روغن نعناع نیز دارای همین خاصیت ضد اسپاسم است. مطالعات زیادی نشان داده‌اند که روغن نعناع سبب کاهش نشانه‌های سندرم روده تحریک پذیر از جمله نفخ می‌شود. به علت عدم وجود پاتوفیزیولوژی مشخص، درمان این بیماران هنوز مورد بحث است. درمانهای متعددی برای نفخ پیشنهاد و مورد استفاده قرار گرفته است. درمانهای دارویی مانند آنتی بیوتیک ها، پروبیوتیک ها، پروکینتیک ها، اپیوئیدها، داروهای ضد اسپاسم و داروهای ضد افسردگی مورد تجربه بالینی قرار گرفته اند. اثر بخشی ضعیف و ناکافی، عوارض جانبی متعدد، عدم توانایی در ارزیابی پاسخ درمانی و نتایج درمانی متناقض از دلایلی هستند که نیاز به بررسی بیشتر و جستجو برای درمانهای جدید را ایجاد می کنند.
خوراکی‌هایی باعث نفخ می‌شوند:
- آدامس
- نوشابه گازدار
- مواد فیبردار (مثل: کلم، کاهو، حبوبات)
- سیر
- چای
- ذرت
- پیاز
- آلو
روش‌های خانگی برای درمان نفخ
اکثر مردم در بسیاری از مواقع از نفخ شکمی شکایت دارند و این در حالی است که برخی ورزش‌ها، مکمل‌ها و ماساژها می‌تواند به سرعت به کاهش نفخ کمک کرده و تغییرات ساده سبک زندگی نیز می‌تواند از بروز دوباره آن جلوگیری کند. به گزارش ایسنا، نفخ شکم معمولا به علت تجمع گاز در دستگاه گوارش یا احتباس مایعات در ناحیه شکمی ایجاد شده و باعث بزرگی بیش از حد معمول شکم و احساس تنگی یا درد در ناحیه شکمی می‌شود.
علل شایع ایجاد نفخ
نفخ معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که گاز اضافی در معده یا روده جمع شود. هنگامی که نفخ بلافاصله پس از غذا ایجاد شود، معمولا به طور خودکار از بین می‌رود اما اغلب می‌توان با راهکارهایی این روند را تسریع کرد.
بهترین راه مقابله با نفخ شناسایی علت آن است.
از عوامل موثر در ایجاد نفخ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مشکلات گوارشی
یبوست، حساسیت‌های غذایی و عدم تحمل غذایی می‌تواند موجب نفخ شود. هنگامی که مدفوع در روده بزرگ جمع می‌شود می‌تواند باعث ایجاد نفخ و احساس ناراحتی شود. گاز اضافی نیز پشت مدفوع جمع شده و بر این ناراحتی می‌افزاید.
رژیم غذایی
نوشیدنی‌های گازدار، شکر یا نمک بیش از حد و فیبر ناکافی در رژیم غذایی نیز می‌تواند موجب نفخ شود.
تغییرات هورمونی
بسیاری از افراد به دلیل تغییرات هورمونی و تجمع آب قبل و در حین قاعدگی دچار نفخ می‌شوند.
راهکارهای سریع برای از بین بردن نفخ
بسیاری از درمانهای خانگی می‌تواند به کنترل درد و ناراحتی ناشی از نفخ کمک کند.
همچنین راهکارهای سریع زیر می‌تواند در از بین بردن سریع نفـخ موثر باشد:
1. پیاده روی
فعالیت فیزیکی می‌تواند به حرکت مرتب روده‌ها و در نهایت خروج گاز اضافی و مدفوع کمک کند. در صورتی که فرد به یبوست دچار باشد، پیاده روی می‌تواند نقش مهمی در رهایی از مدفوع و گاز تجمع یافته در روده‌ها داشته باشد.
2. حالات مختلف یوگا
برخی از حالات مختلف یوگا می‌تواند عضلات شکم را به گونه‌ای تنظیم کند که باعث خروج گاز اضافی از روده و کاهش نفـخ شوند. از جمله این حالات می‌توان به حالت بچه، کودک خوشحال و چمباتمه اشاره کرد.
3. قرص‌های نعناع
اسانس نعناع می‌تواند برای رفع سوء هاضمه و گازهای گوارشی مفید باشد. این قرص‌ها معمولا تحت عنوان درمان علائم سندرم روده تحریک پذیر (IBS) به فروش می‌رسند اما می‌توان از آنها به منظور رفع نفخ نیز استفاده کرد. قرص‌های نعناع با آرام کردن ماهیچه‌های روده باعث حرکت موثرتر گاز و مدفوع در روده می‌شوند. توجه داشته باشید افراد مبتلا به سوزش سر دل نباید این قرص‌ها را مصرف کنند.
4. قرص‌های ضد نفخ
قرص‌ها و شربت‌های سایمتیکون ضد نفخ بوده و می‌توانند به حرکت هوای اضافی و خروج آنها از دستگاه گوارش کمک کنند. اما لازم است این داروها را بر اساس دستورالعمل‌های موجود روی دارو مصرف کنید.
5. ماساژ شکمی
ماساژ شکم می‌تواند به حرکت روده‌ها کمک کند. این ماساژ به ویژه در صورتی که در مسیر روده بزرگ باشد مفیدتر است.
می‌توانید از طریق راه‌های زیر ماساژ شکمی را انجام دهید:
- دست‌ها را دقیقا بالای استخوان خاصره راست قرار دهید.
- با یک حرکت دایره‌ای با فشار کم به طرف راست قفسه سینه ناحیه شکمی را ماساژ دهید.
- ماساژ را به طور مستقیم از ناحیه بالای شکمی به سمت چپ قفسه سینه ادامه دهید.
- به طور آهسته به سمت پایین به طرف استخوان خاصره چپ ماساژ دهید.
- در صورت لزوم این حرکت‌ها را تکرار کنید.
- توجه داشته باشید در صورتی که ماساژ باعث درد شد آن را بلافاصله قطع کنید.
6. اسانس‌ها
مطالعه‌ای در سال 2016 اثربخشی مکمل‌های حاوی ترکیبی از اسانس‌های رازیانه و کپسول کورکومین را در 116 فرد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر خفیف تا متوسط نشان داد. به شکلی که بعد از 30 روز این افراد کاهش و بهبود علائم خود را از جمله نفخ و درد شکمی گزارش دادند. اما توجه داشته باشید که پیش از استفاده از اسانس‌ها با پزشک خود مشورت کنید چرا که ممکن است برخی فرمول‌ها سمی بوده یا تداخلات دارویی ایجاد کنند.
7. حمام گرم، دوش گرفتن و تمدد اعصاب
گرمای حمام می‌تواند به تسکین درد شکمی منجر شود. استراحت و تمدد اعصاب نیز به کاهش استرس و بهبود عملکرد دستگاه گوارش و در نتیجه کاهش نفـخ کمک می‌کند.
راهکارهای بلندمدت برای از بین بردن نفخ
راهکارهای سریع همیشه برای برخی از علل نفخ کار آمد نیستند در حالی که برخی از تغییرات در سبک زندگی می‌تواند علل ایجاد نفـخ را برطرف کرده و به از بین بردن نفخ در طول زمان منجر شود.
می‌توان از گام‌های ساده زیر برای جلوگیری از ایجاد نفخ در طولانی مدت استفاده کرد:
8. افزایش تدریجی فیبر در رژیم غذایی
خوردن بیشتر فیبر به جلوگیری از یبوست و نفخ کمک می‌کند. میزان توصیه شده روزانه مصرف فیبر برای زنان 25 گرم و برای مردان 38 گرم است در حالی که بیشتر افراد این میزان را مصرف نمی‌کنند. اما لازم به ذکر است که مصرف بیش از حد فیبر خود می‌تواند به افزایش بیشتر گاز و ایجاد نفخ منجر شود. همچنین مصرف روزانه بیشتر از 70 گرم فیبر می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. به هنگام شروع افزایش مصرف فیبر بهتر است این افزایش مصرف را به آرامی شروع کرده و ظرف چند هفته به میزان توصیه شده برسید تا بدن فرصت سازگاری با این تغییر در رژیم غذایی را داشته باشد.
9. جایگزینی آب با نوشابه‌های گازدار
نوشیدنی‌های گازدار حاوی گازهایی هستند که می‌توانند در معده تجمع یابند. کربن دی اکسید موجود در نوشابه‌ها و دیگر نوشیدنی‌های گازدار باعث تجمع و ایجاد نفـخ معده می‌شوند. شکر و شیرین کننده‌های مصنوعی موجود در رژیم غذایی نیز می‌تواند باعث تجمع گاز شود. با جایگزینی آب آشامیدنی با این نوع نوشیدنی‌ها به حل این مشکل و درمان یبوست کمک کنید.
10. اجتناب از جویدن آدامس
الکل‌های قند موجود در آدامس نیز موجب نفخ می‌شود. همچنین بلع هوا به هنگام جویدن آدامس منجر به نفـخ و ایجاد درد می‌شود. می‌توان برای خوشبو کردن دهان به جای آدامس از قرص‌های نعناع یا زنجبیل – نعناع استفاده کرد.
11. فعالیت روزانه بیشتر
ورزش منظم به بدن شما کمک می‌کند تا با تنظیم حرکات روده، دفع مدفوع و گاز از روده راحت‌تر شود. همچنین ورزش با دفع سدیم اضافی بدن از طریق تعریق به کاهش تجمع آب اضافی در بدن کمک می‌کند. لازم به ذکر است قبل و بعد از ورزش برای حفظ آب بدن به میزان کافی آب بنوشید چرا که کمبود آب بدن خود باعث تشدید یبوست می‌شود.
12. منظم بودن فواصل بین وعده‌های غذایی
بسیاری از مردم پس از خوردن یک وعده بزرگ غذایی دچار نفخ می‌شوند. می‌توان با خوردن تعداد بیشتر وعده‌های غذایی ولی در حجم کمتر با حفظ حرکت در سیستم گوارش از این معضل جلوگیری کنید. بلع غذا با سرعت زیاد نیز باعث ورود هوا به دستگاه گوارش می‌شود. این امر با نوشیدن از طریق نی نیز اتفاق می‌افتد که منجر به ایجاد گاز می‌شود. برای جلوگیری از ایجاد نفخ از نوشیدن از طریق نی‌ها خودداری کرده و سعی کنید به آرامی غذا بخورید.
13. پروبیوتیک‌ها
پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که در روده‌ها زندگی می‌کنند. مصرف مکمل‌های پروبیوتیک می‌تواند به تنظیم و تعادل انواع باکتری‌های روده بزرگ که باعث تولید گاز و نفخ می‌شوند، کمک کند.
14. کاهش مصرف نمک
سدیم اضافی باعث تجمع آب در بدن می‌شود که می‌تواند به تورم و نفخ در شکم و دیگر نقاط بدن مانند دست‌ها و پاها منجر شود. برای جلوگیری از نفخ، مصرف نمک خود را کاهش دهید.
15. درمان بیماری‌های مختلف
در برخی موارد، نـفـخ به دلیل یک بیماری دیگر ایجاد می‌شود و برای از بین بردن نفخ باید ابتدا به درمان این بیماری پرداخت. بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون، کولیت زخمی، سندرم روده تحریک پذیر باعث ایجاد نفخ شده و برخی بیماری‌های زنان مانند آندومتریوز و کیست‌های تخمدان می‌تواند باعث درد، ورم و احساس نفـخ در ناحیه شکمی شوند. افراد دارای این علائم باید با پزشک متخصص صحبت کرده و در صورت وجود هرگونه سابقه خانوادگی او را مطلع سازند. آزمایش‌های تشخیصی گوناگونی برای هر یک از این بیماری‌ها وجود دارد که می‌توان از میان آنها به اشعه ایکس، اولتراسوند، کولونوسکوپی یا آزمایش خون اشاره کرد.
16. رژیم غذایی با فودمپ پایین (FODMAP)
فودمپ نوعی کربوهیدرات است که در بسیاری از غذاهای مختلف وجود دارد. (از جمله انواع لوبیاها). یک مطالعه نشان داد که رژیم غذایی با میزان کمی از فودمپ می‌تواند علائمی همچون نفخ، باد و درد شکمی را تا حداقل 74 درصد در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر کاهش دهد.
17. ثبت رژیم غذایی
عدم تحمل غذایی با تولید بیش از حد گاز در بسیاری از موارد باعث نفخ می‌شود. نفخ در افراد که به عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستند و قادر به هضم قند لاکتوز موجود در محصولات لبنی نیستند، شایع است. مشکل خود ایمنی عدم تحمل گلوتن نیز که به نام بیماری سلیاک شناخته می‌شود، نوعی دیگر از عدم تحمل غذایی است. پیگیری و ثبت غذاها و نوشیدنی‌های مصرفی در چند هفته به تعیین خوراکی‌هایی که عامل ایجاد نفـخ هستند، کمک می‌کند. می‌توان خوراکی‌های مصرفی و نفخ ایجاد شده را برای چند هفته در یک دفترچه ثبت کرد.
18. توجه به مکمل‌ها و داروها
برخی از مکمل‌ها مانند مکمل‌های آهن باعث ایجاد یبوست و دیگر علائم سوء هاضمه می‌شود که می‌تواند نفخ را افزایش دهد. از سوی دیگر پتاسیم با کمک به تعادل سطوح سدیم بدن می‌تواند نفخ را کاهش دهد. برخی از داروها نیز می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند که بر عملکرد دستگاه گوارش اثر بگذارد یا باعث سوء هاضمه شود. در این صورت پزشک می‌تواند داروهای سازگارتر با دستگاه گوارش را جایگزین داروهای قبلی کند.
زمان مناسب مراجعه به پزشک
با وجود اینکه این امر رایج نیست اما گاهی نفـخ و التهاب ناحیه شکمی می‌تواند نشانه یک بیماری شدید از جمله بیماری کبد، بیماری التهابی روده، نارسایی قلبی، مشکلات کلیوی و برخی از انواع سرطان باشد. هم چنین در صورتی که نفخ برای چند روز یا چند هفته ادامه یابد می‌تواند نوعی مشکل سلامتی باشد که به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد. در صورتی که نفخ برای مدتی ادامه یافته و با گذر زمان از بین نرفت با پزشک متخصص مشورت کنید. همچنین اگر نفـخ باعث تغییر اشتها یا مشکلات تغذیه‌ای، اسهال، استفراغ، کاهش وزن، تب، درد شدید ناحیه شکمی، وجود خون قرمز روشن در مدفوع یا تغییر رنگ مدفوع به سیاه یا قهوه‌ای تیره شد، مراجعه به پزشک ضروری است.
منابع: خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا / ویکی پدیا
دیدگاه شما