پیشگیری از بیماری‌های مفاصل و استخوان
روش پیشگیری از بیماری‌های مفاصل و استخوان با توجه به عوامل مختلفی امکانپذیر می‌باشد، که در این مقاله از دکتر لوکس به آن خواهیم پرداخت.
برای شروع بهتر است بدانید که ما در دکتر لوکس به سلامت و تندرستی شما بازدید کننده عزیز اهمیت داده و آن را در اولویت خود قرار داده‌ایم.
تهران- ایرنا- بیماری‌های اسکلتی عضلانی از شایعترین بیماری‌هایی هستند که به دلیل ریسک فاکتورهای مختلفی مانند سبک غلط زندگی، چاقی، عدم فعالیت‌های جسمی و توارث بوجود می‌آیند. این در حالی است که ابتلا به این بیماری‌ها زندگی و فعالیت روزمره بیماران را دچار اختلال می‌کند. سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۹ بـیش از ۱۰ درصد کل سال‌های از دست رفته زندگی را به علت ناتوانی در این بیماری‌ها اعلام کرده است.
کارشناسان معتقدند، در این بیماری‌ها، آسیب‌های متعددی در اجزای تشکیل دهنده سیستم اسکلتی عضلانی بدن مانند مفاصل، استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، لیگامنت‌ها (کشیده شدن شدید رباط‌ها)، اعصاب محیطی، تاندون‌ها، غلاف تاندون‌ها و رگ‌های خونی وارد می‌شود.
آنان می‌گویند، این اختلالات پدیده چند علتی هستند که فاکتورهای متفاوت فیزیکی و روانی اجتماعی وضعیت‌های بدنی نامطلوب، فشار تماسی، کار تکراری یا کار یکنواخت، اعمال نیروی عضلانی بیش از حد، مواجهه با ارتعاش، طراحی نامناسب محیط کار و استرس در بروز و تشدید آن مؤثر است. این در حالی است که با آموزش‌های صحیح و به موقع مانند تغییر سبک زندگی، ورزش کردن، پیشگیری از چاقی و رژیم غذایی مناسب افراد می‌توانند سلامت خود را حفظ کنند.
آرتروز و شیوع آن
دکتر ایمان محمدپور- جراح و متخصص بیماری‌های استخوان و مفاصل به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: هرچه میانگین سنی جامعه به سمت کهنسالی می‌رود درصد ابتلا افراد به آرتروز بیشتر می‌شود. این در حالی است که در مرور زمان فشارهای زیادی به مفاصل وارد می‌شود که اثرات مخربی را بدنبال دارد. مفاصل اندام‌های تحتانی مانند: باسن، لگن، مچ پا زانو و پا به علت تحمل وزن بدن بیشتر از مفاصل اندام‌های فوقانی مانند شانه، آرنج و مچ دست درگیر آرتروز می‌شوند.
وی با بیان این مطلب که سبک زندگی فرد آسیب‌های به مفاصل وارد می‌کند می‌افزاید: از آسیب‌های دیگر می‌توان به تصادفات، آسیب‌های ورزشی و توارث اشاره کرد. برای مثال شیوع آرتروز در افرادی که چاق هستند، فعالیت‌های شغلی سنگین و پر فشار دارند یا در ورزشکارانی که دچار آسیب‌های ورزشی شده‌اند و درمان‌های مناسب برای آنان صورت نگرفته است مستعد ایجاد آرتروزدر مفصل آسیب دیده در آینده هستند. بنابراین مهمترین نکته در درمان آرتروز پیشگیری از ایجاد آن است که باید به صورت آموزش‌هایی برای جوانی و نوجوانان انجام شود و همچنین پیشگیری از چاقی در سنین جوانی، پرهیز از نشستن‌های طولانی روی زانوها و بالا پایین رفتن‌های مکرر از پله‌ها است.
این جراح و متخصص بیماری‌های استخوان و مفاصل یاد آوری می‌کند: اگر در مراحل اولیه آرتروز بیمار به پزشک مراجعه کند می‌توان با درمان‌های موجود سرعت پیشرفت بیماری را کند و یا متوقف کرد در غیر اینصورت نیاز به درمان‌های تهاجمی‌تر و نهایت جراحی است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا آمار خاصی در مورد شیوع آرتروز در کشور وجود دارد می‌افزاید: نمی‌توان آمار خاصی را اعلام کرد ولی مراجعه زیاد بیماران نشان دهنده شیوع این بیماری در کشور زیاد است. به طور کلی افرادی که دوران میانسالی را طی می‌کنند بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند و این در حالی است که متاسفانه بعضی از میانسالان هم کل مفاصل و یا تعدادی از مفاصلشان درگیر این بیماری شده است.
درمان آرتروز
دکتر محمدپور در مورد درمان آرتروز می‌گوید: در موارد اولیه که آسیب خیلی شدید نیست و مفاصل به‌طور کامل تخریب نشده است می‌توان با اصلاح سبک زندگی، پرهیز از بالا و پایین رفتن‌های مکرر از پله‌ها، جلوگیری از انجام فعالیت‌هایی که باعث ایجاد فشارهای شدید به سطح مفاصل می‌شود، عدم نشستن روی زانوها، عدم استفاده از دستشویی‌های ایرانی و پرهیز از چاقی به میزان قابل توجهی از پیشرفت این بیماری جلوگیری می‌کند.
وی در مورد علایم آرتروز تاکید می‌کند: علامت آرتروز بسیار پر سر و صدا است و با درد، ورم و مشکلات حرکتی همراه است. از این رو بیماران در مراحل اولیه بیماری به پزشک مراجعه می‌کنند و با توصیه‌های پزشک سیر بیماری را کند و یا متوقف می‌کنند. معمولاً در مراحل اولیه برای بیماران داروهایی تجویز می‌شود که التهاب و درد را کاهش دهد. فیزیو تراپی هم می‌تواند با تقویت عضلات علامت‌ها را کمتر و عمر مفاصل را بیشتر کند. زمانی که دوره‌های درمانی پزشکی فیزیوتراپی و کار درمانی جواب ندهد و آرتروز پیش‌رونده شود ما مجبور هستیم به سمت روش‌های جراحی برویم. بیشترین روش جراحی هم در آرتروزی که مفاصل را درگیر کرده است روش‌های تعویض مفصل است که بیمار می‌تواند یک زندگی نرمال و بدون دردی را تجربه کنند.
این جراح و متخصص بیماری‌های استخوان و مفصل در پاسخ به این پرسش که هزینه جراحی چقدر است می‌افزاید: هزینه جراحی بستگی به محل و نوع جراحی دارد. این در حالی است که قیمت پروتزها هم متغیر است. البته پوشش‌های بیمه‌ای هم قسمت عمده هزینه‌ها را تقبل می‌کنند هزینه این اعمال جراحی در بیمارستان‌های دولتی کمتر و در بیمارستان‌های خصوصی بیشتر است از این رو نمی‌توان هزینه ثابتی را برای آن تعریف کرد.
وی تاکید می‌کند: باید از کودکی یکسری از رفتارهای اشتباه را انجام ندهیم. مثلاً وقتی که ما حالتی مانند چمباتمه و یا روی زانو نشستن را انجام می‌دهیم وزن بدن به پاها فشار وارد می‌کند بنابراین تا جایی که می‌توانیم نباید این حرکات را انجام دهیم. اگر بتوانیم از ابتدا از دستشویی فرنگی استفاده کنیم خیلی بهتر است. باید مواظب باشیم که دچار چاقی مفرط نشویم و سبک زندگی مان را تغییر دهیم.
کوله‌های سنگین دانش‌آموزان
وی در مورد حمل کوله‌های سنگین توسط دانش‌آموزان می‌گوید: کوله‌هایی که خیلی سنگین هستند غیر استاندارد هستند و معمولاً درست هم حمل نمی‌شود و گاهاً دانش آموزان روی یک شانه آن را حمل می‌کنند که نه تنها می‌تواند فشار زیادی را به ستون فقرات دانش آموز وارد کند بلکه می‌تواند باعث اختلال در شکل گیری استخوان‌ها شود کوله‌های سنگین روی مفاصلی مانند زانو و لگن کمتر تاثیر می‌گذارد اما به مفاصل گردن و شانه آسیب وارد می‌کند به طوری که کودکان را در آینده با مشکلات جدی روبرو می‌کنند. از این رو دانش آموزان نباید کوله‌های سنگین حمل کنند. خوشبختانه در بعضی از مدارس کمدهای برای جای وسایل دانش آموزان تعبیه شده است تا آنان مجبور به حمل کوله‌های سنگین نشوند.
پوکی استخوان
دکتر محمد پور با اشاره به این مطلب که یکی از شایعترین بیماری‌هایی که افراد سالمند بخصوص خانم‌ها به آن مبتلا می‌شوند پوکی استخوان یا استئوپروز است می‌افزاید: متاسفانه بسیاری از خانم‌ها کمبود ویتامین دی دارند از این رو بیشتر از آقایان در معرض پوکی استخوان هستند. تغییرات هورمونی در زمان بارداری باعث می‌شود که خانم‌ها بیشتر در معرض این بیماری باشند. از این رو توصیه می‌کنم خانم‌ها در سنین ۵۰ سالگی (دانستیومتری) تراکم استخوان را انجام دهند تا پزشک بر اساس نتایج آن از بروز این بیماری پیشگیری کند.
وی با بیان این مطلب که ۶۰ تا ۸۰ درصد این بیماری از طریق توارث منتقل می‌شود می‌افزاید: از فاکتورهای مهم دیگر موثر بر این بیماری می‌توان به تغذیه و ورزش اشاره کرد. این بیماری به دلیل کاهش جذب کلسیم در سنین بالا و کاهش تولید ویتامین دی و همچنین تغییرات هورمونی که در زنان اتفاق می‌افتد خانم‌ها را مستعد پوکی استخوان می‌کند.
این متخصص بیماری‌های استخوان و مفاصل یاد آوری می‌کند: مصرف الکل و سیگار در ایجاد و تشدید این بیماری بسیار موثر است و افرادی که لاغر هستند و همچنین والدینشان به این بیماری مبتلا هستند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
وی با بیان این مطلب که پوکی استخوان دارای هیچ علامت خاصی نیست خاطر نشان می‌کند: بعضی از بیماران دردهای ناحیه مفاصل و ستون فقرات را مرتبط با این بیماری می‌دانند در حالی که پوکی استخوان یک بیماری کاملاً خاموش بوده و زمانی فرد متوجه آن می‌شود که با یک زمین خوردن جزئی دچار شکستگی در ناحیه لگن، کمر یا اندام فوقانی می‌شود. زمانی که بیمار دچار پوکی استخوان می‌شود دیگر استخوان به وضعیت نرمال بر نمی‌گردد بنابراین بهترین راه پیشگیری است. ازاینرو توصیه می‌شود که افراد مسن به صورت منظم فعالیت‌های بدنی مانند پیاده روی روزانه را داشته باشند. از مصرف سیگار و الکل پیشگیری کنند و مصرف روزانه کلسیم و ویتامین دی را در برنامه خود بگنجانند.
کمر درد
این متخصص بیماری‌های استخوان و مفاصل می‌گوید: یکی از شایعترین دردهایی که هر فردی می‌تواند در طول زندگیش تجربه کند کمر درد و گردن درد است که با توجه به سبک زندگی روزمره بخصوص کسانی که در شهرها زندگی می‌کنند، عدم ورزش و کارمندانی که مدام پشت میز و صندلی می‌نشینند و متاسفانه وضعیت نشستن درستی هم ندارند کمر درد در آنان خیلی شایع است. کمردرد در مراحل اولیه می‌تواند ناشی از ضعف عضلات باشد که با تغییر الگوی رفتاری مانند درست نشستن و عدم قوز کردن درست می‌شود. بیماران باید به پزشک مراجعه کنند تا مشخص شود که آیا مشکل از عضلات است یا ستون فقرات. اگر مشکل از ضعف عضلات باشد با انجام دادن یکسری از ورزش‌ها و استفاده از داروهای ضد التهاب و فیزیوتراپی مشکل برطرف می‌شود.
وی می‌افزاید: گردن درد و کمر درد تقریباً شبیه هم هستند و کسانی که طولانی مدت پشت کامپیوتر می‌نشینند وسرشان مدام پایین است وهمچنین کسانی که ساعت‌های طولانی در فضای مجازی هستند و فاقد عضلات ورزیده‌اند دچار گردن درد می‌شوند. این در حالی است که یکسری از ورزش‌ها کمک‌کننده هستند ونباید بیماران سرشان را طولانی مدت پایین نگه دارند. خواندن و نوشتن باید به گونه‌ای باشد که نیاز به خم کردن سر نباشد. در صورتی که مشکل در ستون فقرات نباشد براحتی می‌توان این دردها را درمان کرد ولی اگر ستون فقرات مشکل داشته باشد باید بررسی‌های زیادی انجام شود و تصمیم بر اساس نوع بیماری گرفته شود.
دکتر محمدپور در پاسخ به این پرسش که بعضی‌ها معتقدند با آسیاب کردن هسته سنجد می‌توان از بروز پوکی استخوان پیشگیری کرد می‌گوید: در حال حاضر بعضی از شرکت‌ها این مساله را به عنوان مقاله تحقیقاتی بررسی کرده‌اند و یک یا دو برند دارویی را درست کرده‌اند که می‌تواند در پیشگیری از پوکی استخوان موثر باشد.
راه‌های پیشگیری از پوکی استخوان
مصرف مواد غذایی سرشار از کلسیم را افزایش دهید: منابع غذایی خوب برای کلسیم: ماهی سالمون، ماهی ساردین، سویا، کلپ، سبزیجات برگدار، دانه‌های کنجد، جو دوسر، لوبیا سفید، بادام، ارزن، گردو، دانه‌های آفتابگردان، کیل، توفو، و بروکلین.
یک رژیم غذایی سرشار از مواد معدنی را مصرف کنید:
پوکی استخوان تنها به واسطه کمبود کلسیم در بدن انسان شکل نمی‌گیرد. استخوان‌ها به مواد مغذی دیگری برای حفظ قدرت خود نیاز دارند، که از آن جمله می‌توان به بور، منیزیم، منگنز، فسفر، پتاسیم، سیلیس و روی اشاره کرد. از منابع غذایی خوب برای هر یک از این مواد معدنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بور:
سبزیجات برگدار، سیب زمینی، هویج وحشی، هویج، چغندر، برگ چغندر، ماهی، گوجه فرنگی، حبوبات، مغزهای خوراکی، میوه‌ها، کدو حلوایی، و غلات کامل.
منیزیم:
سیب، انجیر، هلو، کیل، برگ چغندر، کرفس، یونجه، غلات کامل، برنج قهوه ای، سبزیجات برگدار، دانه‌های کنجد، دانه‌های آفتابگردان، بادام، و ماهی سالمون.
منگنز:
مغزهای خوراکی، آناناس، غلات کامل، اسفناج، چغندر، برگ چغندر، جوانه‌های بروکسل، نخود فرنگی، کلپ، چای، زردآلو، بلوبری، موز، و میوه‌های خانواده مرکبات.
فسفر:
غلات کامل، دانه‌های خوراکی، مغزهای خوراکی، تخم مرغ، گوشت ماکیان، ماهی، میوه‌های خشک شده، و حبوبات.
پتاسیم:
موز، میوه‌های خانواده مرکبات، طالبی، زردآلو، گوجه فرنگی، شاهی آبی، دانه‌های آفتابگردان، غلات کامل، گوجه فرنگی، سیب زمینی، گوشت ماکیان، و ماهی.
سیلیس:
دانه‌های کتان، جو دوسر، غلات کامل، بادام، دانه‌های آفتابگردان، کرفس، سیب، توت فرنگی، انگور، کلپ، چغندر، پیاز، و هویج وحشی.
روی:
جوانه‌ها، دانه‌های کدو تنبل، دانه‌های آفتابگردان، پیاز، مغزهای خوراکی، سبزیجات برگدار، نخود فرنگی، چغندر، برگ چغندر، و هویج.
به‌طور منظم ورزش کنید:
ورزش، به‌ویژه کار با وزنه، به تقویت استخوان‌ها و ترکیب شدن کلسیم و مواد معدنی دیگر در استخوان‌ها برای افزایش قدرت و استحکام آنها کمک می‌کند. از جمله بهترین اشکال ورزش برای ساخت توده استخوانی می‌توان به کار با وزنه، پیاده روی سریع، استفاده از مینی ترامپولین، یوگا و دویدن اشاره کرد.
روزی ۲ نوبت کلسیم بخورید:
اگر غذاهای شما فاقد کلسیم به اندازه کافی است، می‌توانید از مکمل‌های کلسیم استفاده کنید تا روزی ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلی‌گرم کلسیم به بدن خودتان برسانید. بهترین حالت این است که مکملی انتخاب کنید که جدا از کلسیم حاوی ویتامین K، پتاسیم و بورون باشد. اگر سن شما بالای ۶۰ سال است، از ترکیبات کلسیم سیترات به جای کلسیم کربنات استفاده کنید و حداکثر روزی ۸۰۰ میلی‌گرم کلسیم مصرف کنید.
سیگار کشیدن را ترک کنید: سیگار کشیدن با از بین رفتن توده استخوانی پیوند خورده است و بهترین اقدام پرهیز از آن است.
تنها داروهای ضروری را مصرف کنید، زیرا برخی داروها موجب تحلیل رفتن استخوان‌ها می‌شوند.
برخی داروها از جمله کورتیکواستروئیدها (اغلب در داروهای آسم، COPD، یا آرتریت استفاده می‌شود)، داروهای تیروئید، داروهای ضد تشنج، داروهای ضد افسردگی، هورمون درمانی، برای درمان سرطان پروستات و بیماری‌های دیگر استفاده می‌شود، از جمله داروه‌های تضعیف کننده استخوان‌ها محسوب می‌شوند.
روش‌هایی برای کاهش و مدیریت استرس مد نظر قرار دهید: استرس به پوکی استخوان منجر می‌شود، از این رو یافتن روش‌هایی برای کاهش میزان استرس در زندگی گزینه‌ای ایده آل است. در صورت امکان اگر از کار خود راضی نیستید آن را تغییر دهید، رابطه با افراد و دوستانی که موجب افزایش استرس شما می‌شوند را کنار بگذارید و اگر با استرس مالی مواجه هستید، سطح خواسته‌ها و توقعات خود را کاهش دهید. برای مقابله با استرس یوگا، مدیتیشن، پیاده‌روی، آواز خواندن یا دیگر فعالیت‌هایی که به کاهش استرس در شما کمک می‌کنند را انجام دهید.
در معرض نور خورشید قرار گرفته یا مکمل ویتامین D مصرف کنید: ویتامین D برای ساخت استخوان‌هایی قوی ضروری است. پس از مشورت با پزشک می‌توانید از مکمل‌های ویتامین D استفاده کنید. همچنین،؛ آفتاب گرفتن به مدت ۲۰ دقیقه در روز می‌تواند به تولید ویتامین D در بدن انسان کمک کند.
از: بیتا مهدوی
منبع: روزنامه اطلاعات، ۲۳ خرداد ۱۳۹۸
دیدگاه شما