تقویت حافظه
آیا واقعا راهی برای تقویت حافظه وجود دارد؟ احتمالا وقتی دسته‌کلیدتان را گم می‌کنید یا جواب بعضی سؤالات ساده را درست سرِ جلسه‌ی آزمون‌های سرنوشت‌ساز فراموش می‌کنید، بلافاصله با خودتان گفته‌اید، ای کاش حافظه‌ی بهتری داشتم! خوشبختانه برای تقویت حافظه، راه‌های ساده و زیادی وجود دارد. در این مقاله با چند روش عالی برای تقویت حافظه آشنا می‌شوید که مخصوصا برای دانش‌آموزان و دانشجویان کاربرد زیادی دارد. تردیدی نیست که استفاده از ابزارهای یادآوری به شما کمک خواهد کرد. مثلا تنظیم یک تقویم آنلاین (مثل تقویم گوگل) که پیام‌هایی را برای یادآوری به تلفن همراه شما می‌فرستد، به شما کمک می‌کند هیچ یک از قرار ملاقات‌ها و جلسه‌های مهم خود را فراموش نکنید یا مثلا نوشتن لیست کارهای روزانه باعث می‌شود، هیچ کدام از کارهای مهمی که در آن روز باید انجام دهید، از قلم نیفتند. امّا برای به خاطر سپردن اطلاعاتی که لازم است در حافظه‌ی بلندمدت تان حک شود، چه کار می‌توانید بکنید؟
برای به حافظه سپردن این اطلاعات باید کمی تلاش کنید.
حتی، شاید لازم باشد روش مطالعه و یادگیری‌تان را به کلی تغییر دهید، اما خوشبختانه راه‌کارهایی وجود دارند که می‌توانید با انجام آنها بیشتر از قبل، حافظه‌تان را به کار بیندازید. قبل از آزمونِ مهم بعدی که در آن شرکت می‌کنید، حتما چندتایی از این روش‌ها را برای تقویت حافظه‌تان، امتحان کنید. این روش‌های امتحان پس داده، به شما کمک می‌کنند حافظه‌تان را تقویت کنید، اطلاعات را بهتر به یاد بیاورید و آنها را بهتر به خاطر بسپرید.
روی چیزهایی که مطالعه می کنید، تمرکز کنید
تمرکز، یکی از مولفه‌های اصلیی حافظه است. برای اینکه اطلاعات از حافظه‌ی کوتاه‌مدت به حافظه‌ی بلندمدت شما منتقل شوند، باید به صورت فعّال و مستمر به این اطلاعات توجه کنید. سعی کنید مطالب جدید را در شرایطی یاد بگیرید که هیچ عاملی (مثل تلویزیون، موسیقی و …) تمرکز شما را به هم نمی‌زند. اگر هم‌اتاقی‌های شلوغ یا بچّه‌های پر سرو‌صدایی دارید، احتمالا به این سادگی‌ها نمی‌توانید از شر حواس‌پرتی خلاص شوید. در این شرایط می‌توانید زمانی را برای تنهایی‌های خود، کنار بگذارید. از هم‌اتاقی‌های‌تان بخواهید، کمی تنهای‌تان بگذارند و از همسرتان خواهش کنید یک ساعتی از بچّه‌ها مراقبت کند تا بتوانید روی کارتان تمرکز کنید.
به جای مطالعه‌ی طولانی و پیوسته، در جلسات متعدد و منظم مطالعه کنید
یادگیری مطالب جدید در جلسات مختلف و با فواصل زمانیِ بیشتر، به شما کمک می‌کند زمان مورد نیاز برای پردازشِ اطلاعات را در اختیار داشته باشید. تحقیقات نشان داده است، دانش‌آموزانی که مطالب جدید را در جلسات منظم و با فاصله یاد می‌گیرند، این مفاهیم جدید را بسیار بهتر از دانش‌آموزانی که با همه‌ی این مطالب در یک جلسه‌ی طولانی آشنا شده‌اند، به یاد می‌آورند.
اطلاعاتی که یاد می‌گیرید را دسته‌بندی و منظم کنید
محققان متوجه شده‌اند که اطلاعات مختلف در حافظه‌ی ما در دسته‌بندی‌های مرتبط و مشخص ذخیره می‌شوند. شما می‌توانید با دسته‌بندی و جدا کردن اطلاعاتی که یاد می‌گیرید از این ویژگی، بهره‌ها ببرید. کافی است مفاهیم و جملات مشابه را در یک دسته قرار دهید یا یک طرح کلی از یادداشت‌ها و کتاب‌هایی که میخوانید درست کنید تا بتوانید مفاهیم مشابه را در یک گروه قرار دهید.
از روش‌های یادیار برای یادآوری اطلاعات کمک بگیرید
روش یادیار، ابزاری است که دانش‌آموزان معمولا از آن برای یادآوری اطلاعات مختلف استفاده می‌کنند. یادیار، روش ساده‌ای برای یادآوریِ اطلاعات است. مثلا می‌توانید برای حفظ کردن جمله‌ای که باید آن را به خاطر بسپارید، در ذهن‌تان آن را با یک مسئله‌ی معمولی و عادی که با آن آشنا هستید، پیوند بزنید. بهترین روش‌های یادیار، آنهایی هستند که بدیع هستند، از تصوّرات مثبت شکل می‌گیرند و جنبه‌ی طنز دارند. می‌توانید برای به خاطر سپردن اطلاعات از شعر، آهنگ و یا یک لطیفه استفاده کنید.
اطلاعاتی که یاد می‌گیرید را به دقّت و با جزئیات شرح دهید و تکرار کنید
برای اینکه اطلاعات جدیدی را که به خاطر می‌سپارید، به یاد بیاورید، باید آنها را در حافظه‌ی بلندمدت‌تان کُدگذاری کنید. یکی از روش‌های بسیار قدرتمند کدگذاریِ اطلاعات، تکرار مفاهیم و جزئیات است. برای ملموس‌تر شدن مفهوم کدگذاری اطلاعات، می‌توان از این مثال استفاده کرد: تعریف اصلی یک عبارت را بخوانید، آن را به حافظه بسپارید و سپس اطلاعات جزئی‌تری را درباره‌ی عبارت مورد نظر، مطالعه کنید. بعد از اینکه چند بار این کار را تکرار کنید، احتمالا متوجه می‌شوید که یادآوری اطلاعات، خیلی ساده‌تر شده است.
برای بهبود قدرت حافظه و یادآوری خود، مفاهیم و اطلاعات را تجسم کنید
خیلی از افراد برای یادگیری و یادآوری بهتر آموخته‌ها، اطلاعات و مفاهیم جدید را تجسم می‌کنند. به عکس‌ها، نمودارها و سایر تصاویر کتاب‌های درسی خود دقت کنید. اگر نشانه‌های تصویری زیادی در اختیار ندارید، نشانه‌های مخصوص به خودتان را درست کنید. مثلا در حاشیه‌ی یادداشت‌های‌تان، نمودار یا شکل‌های مختلف بکشید و یا از ماژیک‌های نشان‌گر یا خودکارهایی با رنگ‌های مختلف برای دسته‌بندی اطلاعاتی که مطالعه می‌کنید، استفاده کنید.
بین اطلاعات جدید و دانسته‌های قبلی، ارتباط برقرار کنید
وقتی مطالب جدید و ناآشنا را یاد می‌گیرید، سعی کنید بین آنها و دانسته‌های قبلی‌تان، ارتباط برقرار کنید. با ایجاد ارتباط، بینِ مطالبی که از قبل می‌دانید و ایده‌های جدید، می‌توانید تواناییِ به خاطر سپردن و یادآوری آنها را به شکلِ چشم‌گیری افزایش دهید. برای یادآوریِ وظایف عادی روزانه‌ی خود (مثل خریدن نان!) هم می‌توانید همین کار را تکرار کنید.
مفاهیم جدید را به بقیه آموزش دهید
تحقیقات نشان می‌دهد که مطالعه‌ی مطالب جدید با صدای بلند در یادگیری آنها تأثیر بسزایی دارد. تجربه‌ی معلمان و روان‌شناسان نیز ثابت کرده است که آموزش مفاهیم جدید توسط خود دانش‌آموزان به سایر همکلاسی‌ها، فرآیند یادگیری و یادآوری مفاهیم جدید را بهبود می‌بخشد. شما می‌توانید از این ایده در فرآیندِ مطالعه و یادگیری خودتان، استفاده کنید. مثلا می‌توانید مفاهیم و اطلاعات جدید را به یکی از دوستان خود یا کسی که با او درس میخوانید، آموزش بدهید.
به مطالب دشوار، بیشتر توجه کنید
آیا متوجّه شده‌اید که گاهی اوقات یادگیری مطالب ابتدا و انتهای هر فصل چه‌قدر ساده‌تر از سایر بخش‌هاست؟ دانشمندان در تحقیقات خود متوجّه شده‌اند که ترتیب قرارگیری اطلاعات، می‌تواند در یادآوری آنها نقش مهمی داشته باشد. این موضوع را اثر موقعیت‌های سری (serial position effect) می‌نامند. درست است که به خاطر سپردن اطلاعاتی که در میانه‌ی فصل قرار گرفته‌اند مشکل است، اما شما می‌توانید با تمرین و تکرار بیشتر، بر این مشکل غلبه کنید. روش دیگری که می‌توانید به کار ببرید، بازسازی مطالبی است که فراگرفته‌اید. وقتی با یک مفهوم مشکل مواجه می‌شوید، قَدری بیشتر برای یادگیری آن زمان بگذارید.
هر چند وقت یک‌بار، روش مطالعه‌ی خود را تغییر دهید
یک روشِ عالی دیگر برای اینکه قدرت یادآوری خود را افزایش دهید این است که هر چند وقت یک‌بار، روند مطالعه‌ی خود را تغییر دهید. مثلا اگر عادت کرده‌اید موقع مطالعه در جای مشخصی بنشینید، دفعه‌ی بعدی، موقعیّت جدیدی را امتحان کنید. اگر بعد از ظهرها مطالعه می‌کنید، هر روز صبح چند دقیقه‌ای را به مرور مطالبی که شب قبل یاد گرفته‌اید، اختصاص دهید. با اضافه کردن تجربه‌ها و عادت‌های جدید به زمان‌های مطالعه، می‌توانید از تلاش‌های‌تان نتیجه‌ی بهتری بگیرید و حافظه‌ی بلندمدت‌تان را به شکل چشم‌گیری، تقویت کنید.
کمی بخوابید
سال‌هاست که دانشمندان تأکید می‌کنند، خواب کافی برای یادگیری مطالب جدید و تقویت حافظه، بسیار مهم است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که یک چرتِ کوتاه بعد از یادگیری، به شما کمک می‌کند مطالب را بسیار سریع‌تر به خاطر بسپارید و بهتر به یاد بیاورید. بررسی‌ها نشان می‌دهد که خوابیدن بعد از یادگیریِ مطلب جدیدی به تغییرات فیزیکی در مغز منجر می‌شود. در این بررسی‌ها مشاهده شده است که در جریانِ فرآیند یادگیری، دندریت‌های مغزیِ موش‌هایی که دانشمندان مانع خوابیدن آنها شده بودند، در مقایسه با موش‌هایی که از خواب کافی برخوردار بودند، رشد کمتری داشته است. پس بار بعد که با یادگیری مطالب جدید سر و کله زدید، حتما شب خوب بخوابید.
واقعا نوع تغذیه می‌تواند روی حافظه ما تاثیر مثبت یا منفی بگذارد؟
بله، تغذیه به روش‌های مختلف روی حافظه انسان تاثیر می‌گذارد.
چه موادی باعث تقویت حافظه می‌شوند؟
ماهی به علت داشتن چربی امگا 3، گوشت قرمز و گوشت انواع پرندگان به دلیل داشتن آهن، ویتامین C موجود در میوه‌ها و سبزیجاتی مانند مرکبات، توت‌فرنگی، گریپ‌فروت، انار، گوجه‌فرنگی، کلم بروکلی، هویج و سویا به علت تاثیر آن در بهبود عملکرد سلول‌های عصبی، ویتامین‌های گروه B به‌ویژه B6 و B12 و تیامین که در مخمر، جوانه گندم، برنج قهوه‌ای، دانه سویا، جوی دوسر، عدس، تخمه آفتابگردان و گردو وجود دارند، روی که منبع آن گوشت، جگر، غلات سبوس‌دار، محصولات سویا، لوبیای خشک، تخم‌مرغ، پنیر، حبوبات و سبزیجات سبز تیره و زرد است و ید که بر عملکرد غده تیرویید اثر می‌گذارد.
امگا3 چطور باعث افزایش حافظه می‌شود؟
اسید‌های چرب امگا 3، باعث حفاظت غشای خارجی سلول‌های عصبی می‌شوند و مغز انسان می‌تواند فعالیت‌های خود را بهتر انجام دهد.
امگا 3 غیر از ماهی در چه مواد غذایی دیگری وجود دارد؟
منبع امگا 3، ماهی‌های آزاد مانند سالمون، ساردین، میگو و شاه‌ماهی است و از دیگر منابع می‌توان به انواع مغزها، سویا، روغن بادام زمینی و روغن زیتون اشاره کرد. البته مقدار كمی از آن هم در تخم دانه كتان یا مغز گردو یا برخی روغن‌های گیاهی مثل روغن كنجد هم وجود دارد
آهن چه نقشی در تقویت حافظه بازی می‌کند؟
به اثبات رسیده افرادی كه دچار فقر آهن هستند و كم‌خونی دارند، دچار عدم تمركز و كاهش قدرت یادگیری می‌شوند. زیرا در مبتلایان به کم‌خونی ناشی از فقر آهن، اکسیژن کافی به سلول‌های مغزی نمی‌رسد و همین مساله باعث می‌شود فرد به عارضه کم‌حافظگی دچار شود.
آهن جز در انواع گوشت در چه مواد غذایی دیگری یافت می‌شود؟
زرد‌آلو، آلو، حبوبات، سویا، تخم کدو و محصولات دریایی، البته میزان آهن در گوشت قرمز و گوشت شترمرغ بیشتر است!
آیا برخی بیماری‌های داخلی هم می‌توانند باعث افت حافظه شوند؟
بله، مثلا اختلالات متابولیسمی ید روی حافظه تاثیر می‌گذارند. این موضوع بیشتر به فعالیت غده تیرویید بستگی دارد. وقتی فردی دچار اختلالات عملكرد غده تیرویید و متابولیسم ید می‌شود، باید همزمان با دارودرمانی غذاهای غنی از ید مثل انواع ماهی و نمك یددار مصرف كند تا بهبود یابد.
درست است كه با گرسنه‌شدن قدرت تمرکز و حافظه‌مان کم می‌شود؟
بله به‌طور كلی، گرسنگی هم بر قدرت حافظه و هم تمركز اثر منفی دارد. وقتی فردی گرسنه می‌شود اگر به موقع غذا نخورد، قندخونش پایین می‌آید و تمركز و قدرت یادگیریاش را از دست می‌دهد. سوخت منحصربه‌فرد مغز ما نوعی قند به نام گلوگز است. گلوگز از تجزیه نشاسته سیب‌زمینی و غلات به‌دست می‌آید. وقتی ما به اندازه كافی غذا نمی‌خوریم و نشاسته كافی دریافت نمی‌كنیم، این قند تامین نمی‌شود و وقتی سوخت مغز تامین نشود فرد بی‌حوصله است و قدرت تمركز و یادگیریاش را از دست می‌دهد. به همین دلیل مهم است ما حتی اگر اضافه وزن داریم 3 وعده غذایی‌مان را بخوریم یعنی هیچ‌یك از وعده‌های صبحانه، ناهار و شام را حذف نكنیم.
چه عادت‌های غذایی‌ای برای حافظه ما مضر هستند؟
مصرف لبنیات همراه با غذاهای آهن‌دار یا قرص آهن مضر است. نباید در وعده ناهار و شام شیر مصرف كنیم. همرا با شام و ناهار حداكثر یك پیاله ماست یا یك لیوان دوغ بخوریم. مصرف چای بعد از غذا جذب آهن و روی را مختل می‌كند در نتیجه فرد كم‌خون می‌شود. مصرف نوشابه‌های كولادار همراه غذا نیز همین اثر را دارند.
آیا چاقی یا لاغری هم در میزان حافظه موثر است؟
چاقی و اضافه وزن و لاغری به معنی بدخوری و کمبود موادمغذی در بدن است و هر دو برای حافظه مضرند. داشتن رژیم غذایی متعادل در هر سنی و نظم غذایی می‌تواند به ما در داشتن حافظه‌ای قوی كمك كند. بهترین وعده‌ای که قدرت تمرکز را در انسان بالا می‌برد، کدام است؟ بهترین زمانی که مغز می‌تواند غذای کافی به‌دست آورد، صبح است. با خوردن صبحانه‌ای که حاوی موادقندی، غلات و چربی‌هاست، می‌توان عملکرد مغز را در طول روز افزایش داد اما در کل همه افراد در هر شرایطی لازم است 3 وعده غذایی صبحانه، ناهار و شام را مصرف کنند و حذف هر یک از این وعده‌ها به ضرر حافظه خواهد بود. محصولات متناسب با مقاله ای که میخوانید.
منابع : چطور / سیمرغ
دیدگاه شما