همه چیز درباره شکاف لب و کام؛ درمان و پیشگیری از لب شکری
شکاف لب و کام که به آن لب شکری نیز گفته می‌شود، یکی از ناهنجاری‌های مادرزادی رایج در نوزادان بشمار می‌رود که به وجود آمدن شکاف در ناحیه لب یا کام منجر می‌شود. این عارضه می‌تواند اثرات عمیقی بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد داشته باشد، از جمله مشکلات تغذیه‌ای که نوزادان ممکن است در زمان شیر خوردن یا تغذیه با آن مواجه شوند.
از سوی دیگر، این ناهنجاری می‌تواند بر گفتار و شنوایی فرد بیمار نیز اثرگذار باشد و در برخی موارد، منجر به بروز چالش‌های روانی و اجتماعی نیز گردد. در این مقاله از دکتر لوکس، به بررسی دقیق علل ایجاد، علائم، روش‌های تشخیصی موجود و گزینه‌های درمانی خواهیم پرداخت.
شکاف لب و کام یا لب شکری چیست؟
شکاف لب به حالتی گفته می‌شود که در آن یک فضای باز یا همان شکاف در لب بالای نوزاد مشاهده می‌گردد. در حقیقت، این فضا ممکن است کوچک و ناچیز باشد یا به اندازه‌ای بزرگ باشد که لب بالایی را تا ناحیه بینی ادامه دهد.
از سوی دیگر، شکاف کام زمانی رخ می‌دهد که سقف دهان در دوران جنینی به طور کامل بسته نشده و منجر به باقی ماندن یک شکاف در آن می‌شود. شکاف مورد نظر می‌تواند در ناحیه سخت کام (بخش جلویی و استخوانی سقف دهان) یا ناحیه نرم کام (بخش پشتی و نرم سقف دهان) یا حتی هر دو ناحیه وجود داشته باشد.
بررسی انواع شکاف لب و کام
شکاف‌های لب و کام می‌توانند به اشکال مختلفی در فرد مبتلا بروز پیدا کنند:
- شکاف لب یک‌طرفه
در این نوع، شکاف تنها در ناحیه‌ای در لب بالایی وجود داشته که ممکن است اثرات مختلفی بر روی ظاهر و عملکرد نوزاد داشته باشد.
- شکاف لب دوطرفه
در این حالت، شکاف به طور همزمان در دو ناحیه لب بالایی ایجاد شده و ممکن است مشکلات بیشتری در زمینه تغذیه و گفتار به وجود آورد.
- شکاف کام ناقص
در این نوع، شکاف تنها در قسمتی از کام شکل گرفته و ممکن است اثرات کمتری نسبت به شکاف کامل داشته باشد، اما همچنان نیاز به درمان و پیگیری خواهد داشت.
- شکاف کام کامل
این نوع شکاف از قسمت جلویی کام، همان بخش سخت و استخوانی، شروع شده و تا انتهای کام که بخش نرم آن است، ادامه می‌یابد. این شکاف می‌تواند اثرات جدی بر روی توانایی نوزاد در تغذیه و تکلم داشته باشد.
- ترکیب شکاف لب و کام
به طور همزمان در برخی از نوزادان هر دو نوع شکاف لب و کام دیده می‌شود که این وضعیت می‌تواند به چالش‌های جدی در تغذیه و توسعه گفتار منجر گردد.
در نهایت، این اشکال مختلف شکاف لب و کام هر کدام نیاز به شناسایی و درمان خاصی دارند و شناخت دقیق آن‌ها می‌تواند به والدین و پزشکان در برنامه‌ریزی برای درمان و مراقبت مناسب کمک نماید.
مهم‌ترین علل بروز لب شکری
علت دقیق و مهم بروز شکاف لب و کام همچنان به طور کامل شناخته نشده است، اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد این ناهنجاری نقش دارند.
عوامل ژنتیکی
ژنتیک و سابقه خانوادگی شکاف لب یا کام یا همان ژنتیک و وراثت می‌تواند احتمال بروز این مشکل در نوزادان را بالا ببرد. این امر حاکی از آن است که وراثت و ژن‌های منتقل شده از پدران و مادران می‌توانند در شکل‌گیری این ناهنجاری کارآمد باشند.
عوامل محیطی
علاوه بر عوامل ژنتیکی ذکر شده، برخی شرایط محیطی نیز ممکن است خطر ابتلا به شکاف لب و کام را بالا ببرد. به عنوان مثال:
- سیگار کشیدن در دوران بارداری
سیگار کشیدن توسط مادر باردار می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی ریسک بروز این ناهنجاری را بالا ببرد.
- مصرف الکل
نوشیدن الکل در دوران بارداری می‌تواند اثرات منفی بر روی رشد و تکامل جنین داشته و خطر بروز شکاف را افزایش دهد.
- دیابت کنترل‌نشده
وجود دیابت بارداری مدیریت نشده، می‌تواند به افزایش خطر این ناهنجاری‌ها منجر شود.
- کمبود مواد مغذی
عدم دریافت کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی، به ویژه اسید فولیک، قبل و در طول دوران حساس بارداری ممکن است در بروز شکاف‌های لب و کام نقش داشته باشد.
تشخیص شکاف لب و کام
- در دوران بارداری
به طور معمول، شکاف لب در سونوگرافی‌های معمولی که در دوران بارداری انجام می‌شود، به ویژه در سه ماهه دوم این دوران حساس، قابل شناسایی است. با این وجود، تشخیص شکاف کام در این سونوگرافی‌ها در راستای موقعیت و ساختار آن، در اغلب موارد دشوار بوده و ممکن است تا زمان تولد نوزاد مشخص نگردد.
- پس از تولد
پس از تولد نوزاد، شکاف‌های لب و کام به طور معمول از طریق معاینه فیزیکی نوزاد شناسایی می‌شوند. متخصص با انجام بررسی دقیق لب‌ها، دهان و سقف دهان نوزاد، می‌تواند وجود این ناهنجاری‌ها را تشخیص دهد و اقدام‌های لازم را برای درمان انجام دهد.
عوارض احتمالی شکاف لب و کام
- عفونت‌های مکرر گوش میانی
وجود شکاف در کام خطر ابتلا به عفونت‌های مکرر گوش میانی را بالا برده که این امر ممکن است به کاهش شنوایی منجر شده و نیاز به مراقبت‌های پزشکی بیشتری خواهد داشت.
- مشکلات تغذیه‌ای
نوزادانی که به این بیماری مبتلا هستند، ممکن است با نشت شیر از دهان به بینی مواجه شوند که این امر می‌تواند فرآیند تغذیه را دشوار کرده و نیاز به راهکارهای خاصی به منظور تغذیه مناسب داشته باشد.
- مشکلات گفتاری
این نوزادان ممکن است در تلفظ برخی صداها دچار اختلال شوند که این امر می‌تواند بر توانایی آن‌ها در برقراری ارتباط اثرگذار بوده و نیاز به درمان‌های گفتاری داشته باشد.
- مشکلات دندانی
این نوزادان ممکن است با مشکلاتی مانند نامرتبی دندان‌ها و تاخیر در رویش دندان‌ها مواجه شوند که گاه می‌تواند نیاز به درمان‌های دندانی مثل ارتودنسی داشته باشد.
روش‌های درمانی موثر برای لب شکری
جراحی ترمیمی
ترمیم شکاف لب: این جراحی در اغلب موارد در سنین 3 تا 6 ماهگی صورت گرفته و هدف آن اصلاح ظاهر لب و بهبود عملکرد آن خواهد بود.
ترمیم شکاف کام: این عمل جراحی به طور معمول در بازه سنی 9 تا 18 ماهگی انجام گرفته و به هدف بستن شکاف در سقف دهان و بهبود وضعیت تغذیه و گفتار نوزاد انجام می‌گیرد.
این مقاله را از دست ندهید: تاثیر فوق العاده امگا 3 بر هوش جنین
مراقبت‌های پس از جراحی
- تغذیه مناسب: برای نوزادان یا کودکان پس از انجام جراحی، استفاده از شیشه‌شیرهای خاص و تغذیه با غذاهای نرم توصیه می‌شود تا بهبود سریع‌تر انجام گیرد.
- رعایت بهداشت دهان و دندان: مراقبت مناسب از بهداشت دهان و دندان پس از جراحی ضروری بوده تا از عفونت‌ها و مشکلات دیگر جلوگیری گردد.
- معاینه توسط متخصص: پیگیری‌های پزشکی منظم برای ارزیابی روند بهبودی و اطمینان از موفقیت جراحی بسیار حائز اهمیت است.
گفتار درمانی
کودکان مبتلا به شکاف کام و لب ممکن است به جلسات گفتار درمانی نیاز داشته باشند تا مشکلات مرتبط با تلفظ و ارتباطات کلامی خود را برطرف شود و به بهبود مهارت‌های گفتاری‌شان کمک نماید.
ارتودنسی و درمان‌های دندانی
با در نظر داشتن شکاف لب و کام، بسیاری از کودکان به درمان‌های ارتودنسی نیاز خواهند داشت تا مشکلات دندانی و نامرتبی‌های فکی را اصلاح شده و به بهبود سلامت دهان و دندان‌شان کمک نمایند.
راهکارهای پیشگیری از شکاف لب و کام
- کنترل بیماری‌های مزمن اعم از دیابت
- پرهیز از مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر
- مصرف اسید فولیک پیش از بارداری و در حین آن
- مشاوره ژنتیک در صورت وجود سابقه خانوادگی شکاف لب و کام
سخن پایانی
شکاف لب و کام یا همان لب شکری یکی از مشکلات مهم و جدی در زمینه سلامت نوزادان محسوب می‌شود که می‌تواند اثرات عمیقی بر جنبه‌های گفتاری، جسمی و روانی افراد بگذارد. با این وجود، پیشرفت‌های پزشکی و روش‌های جراحی ترمیمی به ما این امکان را می‌دهند که این مشکل را به طور چشمگیری مدیریت کنیم. همکاری میان جراحان، گفتاردرمانگران، متخصصین ارتودنسی و همچنین روانشناسان، همراه با حمایت خانواده و ارائه اطلاعات مناسب، نقش کلیدی در بهبود عملکرد و کیفیت زندگی کودکانی دارد که با این ناهنجاری دست و پنجه نرم می‌کنند. همچنین دستمال مرطوب کودک پنبه ریز را نیز ببینید.
دیدگاه شما