مهم‌ترین رابطه کمبود ویتامین B12 و بروز بیماری‌ها

مهم‌ترین رابطه کمبود ویتامین B12 و بروز بیماری‌ها

ویتامین B12 به عنوان یکی از ویتامین‌های ضروری برای حفظ سلامت بدن بوده که نقش بسیار مهمی در فرآیندهای حیاتی مختلف ایفا می‌کند. این ویتامین به ویژه جهت تولید سلول‌های خونی سالم و حفظ عملکرد طبیعی سیستم عصبی اهمیت دارد. بدون وجود ویتامین B12 کافی، بدن قادر نخواهد بود سلول‌های قرمز خون سالم بسازد و این امر ممکن است به بروز کم‌خونی منجر شود. علاوه بر این، این ویتامین در فرآیند تولید DNA و حفظ سلامت مغز و اعصاب نیز نقش کلیدی دارد.

همانطور که بدن انسان به طور طبیعی قادر به تولید ویتامین B12 نیست، لازم است که این ویتامین از طریق رژیم غذایی به دست آید. در واقع، منابع اصلی ویتامین B12 بیشتر در غذاهای حیوانی مانند ماهی، مرغ، گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات یافت می‌شود. به همین دلیل، افرادی که رژیم غذایی گیاه‌خواری دارند میبایست توجه بیشتری به دریافت این ویتامین داشته باشند؛ چرا که ممکن است با کمبود آن مواجه شوند.

از سوی دیگر، زنان به ویژه در دوران بارداری یا شیردهی نیاز به مقدار بیشتری از ویتامین B12 دارند. کمبود این ویتامین می‌تواند موجب مشکلات جدی برای هردو مادر و کودک شود، از جمله آسیب‌های عصبی و رشد غیرطبیعی. در نهایت، جهت اطمینان از تأمین نیاز بدن به این ویتامین ضروری، لازم است که افراد اطلاعات کافی در مورد منابع ویتامین B12 و نحوه جذب آن داشته باشند.

ویتامین B12 چیست؟

ویتامین B12 یکی از ویتامین‌های مهم گروه B است که نقش بسیار حیاتی در حفظ سلامت بدن ایفا می‌نماید. این ویتامین برای تولید گلبول‌های قرمز خون و ساخت DNA در سلول‌ها ضروری خواهد بود. در صورتی که کمبود ویتامین B12 درمان نشود، می‌تواند تاثیرات منفی روی جسم و ذهن فرد بگذارد. ویتامین B12 به حفظ سلامت سلول‌های عصبی و خونی کمک می‌کند و همچنین فرآیند ساخت DNA را در بدن تسهیل می‌نماید. در نهایت، جهت حفظ سلامت جسمی و ذهنی، میبایست اطمینان حاصل نمود که بدن به اندازه کافی ویتامین B12 دریافت می‌کند و در صورت لزوم از مکمل‌های این ویتامین استفاده شود.

مهم‌ترین فواید ویتامین B12

ویتامین B12 یا کوبالامین بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن ضروری است، از جمله:

• جلوگیری از کم‌خونی
• مشارکت در افزایش انرژی بدن
• نقش در ساخت و تنظیم DNA
• کمک به تولید گلبول‌های قرمز
• حفظ عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی
• پیشگیری از مشکلات مادرزادی در بارداری
• محافظت از چشم‌ها در برابر بیماری دژنراسیون ماکولا

تحقیقات صورت گرفته نشان داده‌اند که ویتامین B12 می‌تواند بر سوخت و ساز چربی و متابولیسم تأثیر بگذارد و خطر چاقی را در کودکان و بزرگسالان کاهش دهد. با این وجود، هنوز روشن نیست که آیا افزایش دریافت این ویتامین برای افرادی که کمبود آن را ندارند، می‌تواند منجر به کاهش وزن شود یا خیر.

در راستای این امر که بدن انسان قادر به تولید کوبالامین نیست، جهت دریافت آن میبایست از طریق غذا یا مکمل‌ها اقدام نمود. بدن این ویتامین را در کبد ذخیره می‌کند و می‌تواند تا پنج سال آن را نگهداری کند، اما در صورتی که مصرف آن به‌طور منظم قطع شود، در نهایت ممکن است کمبود ایجاد شود.

وقتی میزان ویتامین B12 در بدن کم باشد، تولید گلبول‌های قرمز کاهش یافته و این منجر به بروز کم‌خونی می‌شود. کم‌خونی مگالوبلاستیک که به‌ویژه در اثر کمبود B12 یا فولات (ویتامین B9) رخ می‌دهد، موجب می‌شود گلبول‌های قرمز بزرگ‌تر از حد معمول شوند و نتوانند وظیفه خود را به‌طور صحیح انجام دهند که این امر به کاهش تأمین اکسیژن به بافت‌ها منجر می‌شود.

بررسی علائم کمبود ویتامین B12 در بدن

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 به طور تدریجی بروز کرده و بدن فرصت دارد تا خود را با آن تطبیق دهد. به همین دلیل، حتی در شرایطی که کم خونی شدید است، علائم و نشانه‌ها ممکن است چندان مشهود نباشد. از علائم این نوع کم خونی می‌توان به ضعف عمومی بدن، رنگ پریدگی پوست و احساس خستگی اشاره نمود. در صورتی که وضعیت بدتر شود، کم خونی می ‌تواند موجب سرگیجه، تنگی نفس و ضربان قلب تند شود. در بعضی موارد، طحال و کبد ممکن است بزرگ شوند. افراد جوانی که کم خونی شدید دارند (به علت کمبود فاکتور داخلی) بیشتر در معرض ابتلا به سرطان معده و سایر سرطان ‌های سیستم گوارشی قرار دارند. در کسانی که آسیب عصبی دارند، به طور معمول، پاها زودتر و به میزان بیشتری تحت تأثیر قرار می ‌گیرند.

سرگیجه در این افراد ممکن است احساس سوزن سوزن شدن یا از دست دادن حس در دست‌ها و پاها مشاهده شود. به علاوه، دست‌ها و پاها ممکن است ضعیف شوند. این افراد ممکن است نتوانند به درستی موقعیت اعضای خود را تشخیص دهند و حساسیت به ارتعاشات را از دست دهند. ضعف عضلانی خفیف تا متوسط نیز ممکن است ایجاد شود و رفلکس ‌ها کاهش یابند. حتی در موارد پیشرفته، راه رفتن ممکن است دشوار شود.

برخی افراد در این شرایط ممکن است دچار گیجی، افسردگی خفیف و عصبانیت شوند. کمبود شدید ویتامین B12 می‌تواند منجر به علائمی همچون هذیان، اضطراب شدید (احساس اینکه دیگران قصد آسیب رساندن به آن‌ها را دارند) و اختلالات شدید ذهنی از جمله زوال عقل گردد.

آشنایی با علل مهم کمبود ویتامین B12

کمبود ویتامین B12 به ویژه به دلیل اختلالات در فرآیند جذب و هضم این ویتامین در دستگاه گوارش رخ می‌دهد. ویتامین B12 که به کوبالامین نیز معروف است، جهت تولید گلبول ‌های قرمز و حفظ عملکرد مناسب سیستم عصبی ضروری است. تأمین کافی این ویتامین می ‌تواند به درمان مشکلات روانی، کم‌خونی شدید و اختلالات عصبی کمک چشمگیری کند.

بیماری‌های مختلف گوارشی، مانند گاستریت مزمن و کم ‌خونی ناشی از برداشتن کامل یا قسمتی از معده، می‌توانند منجر به کاهش سطح ویتامین B12 شوند. به علا‌وه، عواملی نظیر رژیم ‌های گیاه ‌خواری یا کاهش وزن نیز می ‌توانند بر کمبود این ویتامین تأثیر بگذارند. اگرچه رژیم‌های گیاهی به دلیل کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سرطان شناخته شده ‌اند، اما به دلیل نداشتن منابع طبیعی ویتامین B12، افراد گیاه‌ خوار نیاز دارند تا از مکمل‌های حاوی این ویتامین استفاده کنند.

کاهش این ویتامین در بدن افراد مسن و کودکان می ‌تواند مانع از جذب سایر مواد مغذی ضروری شود. به علاوه، کسانی که با مشکلات گوارشی همچون یبوست مواجه ‌هستند و به طور مکرر از ملین‌ها استفاده می‌کنند، ممکن است با کمبود ویتامین B12 مواجه شوند.

این مقاله را ازدست ندهید: صفر تا صد خواص قرص امگا 3 برای پوست و مو

در راستای کمبود ویتامین B12 کدام بیماری‌ها ظاهر می‌شوند؟

همانطور که اشاره شد، ویتامین B12 جهت تولید گلبول‌های قرمز خون ضروری است؛ چرا که این گلبول‌ها مسئول حمل اکسیژن به تمامی بخش‌های بدن هستند. در صورتی که تعداد گلبول‌های قرمز کافی نباشد، بافت‌ها و ارگان‌ها از اکسیژن لازم برخوردار نمی‌شوند و این امر می‌تواند عملکرد بدن را مختل نماید. کمبود ویتامین B12 می‌تواند منجر به کم‌خونی شود، وضعیتی که در آن بدن قادر به تولید گلبول‌های قرمز سالم نخواهد بود.

اسید فولیک که به آن فولات نیز گفته می‌شود، یکی دیگر از ویتامین‌های گروه B است که نقش مشابهی در تولید گلبول‌های قرمز ایفا می‌کند. کم‌خونی‌هایی که به علت کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک ایجاد می‌شوند، به نام کم‌خونی مگالوبلاستیک شناخته می‌شوند. در این نوع کم‌خونی، گلبول‌های قرمز خون به درستی رشد نکرده و به صورت غیرطبیعی بزرگ می‌شوند و شکلشان از حالت گرد معمول تغییر می‌کند. این تغییرات منجر به کاهش تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان می‌شود و گاهی اوقات این گلبول‌ها زودتر از حد معمول از بین می‌روند.

این نوع کم‌خونی با وجود گلبول‌های قرمز و سفید خون غیرطبیعی شناخته می‌شود. در برخی موارد، کمبود ویتامین B12 ممکن است برای مدت سه تا پنج سال بدون بروز کم‌خونی باقی بماند؛ چرا که مقداری از این ویتامین در کبد ذخیره می‌شود. کمبود شدید ویتامین B12 می‌تواند به آسیب عصبی منجر شود که حتی بدون بروز کم‌خونی نیز ممکن است رخ دهد.

سخن پایانی

ویتامین B12 که به‌طور طبیعی در منابع حیوانی اعم از  ماهی، گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات یافت می‌شود، یکی از ویتامین‌های ضروری برای بدن انسان محسوب می‌شود. این ویتامین محلول در آب بوده و نقش‌های بسیار حیاتی در عملکردهای فیزیولوژیک مختلف ایفا می‌کند. یکی از اصلی‌ترین وظایف آن کمک به تولید گلبول‌های قرمز خون است، به‌طوری‌که بدون آن بدن قادر به تولید سلول‌های خونی سالم نخواهد بود. افرادی که از رژیم‌های غذایی گیاهی پیروی می‌کنند، معمولاً در معرض خطر کمبود ویتامین B12 قرار دارند؛ چرا که این ویتامین به‌طور طبیعی در محصولات حیوانی موجود است و منابع گیاهی معمولاً فاقد آن هستند. 

علاوه بر این، ویتامین B12 در حفظ سلامت سیستم عصبی نقش کلیدی دارد و در سنتز و بازسازی DNA نیز دخالت می‌کند. این فرآیندها به‌ویژه برای رشد و ترمیم سلول‌ها اهمیت زیادی دارند. از سوی دیگر، برخی اختلالات گوارشی مانند بیماری‌های التهابی روده یا مشکلات جذب ویتامین‌ها در دستگاه گوارش می‌توانند مانع از جذب کافی این ویتامین در بدن شوند. در این شرایط، بدن قادر به جذب و استفاده مناسب از ویتامین B12 از مواد غذایی نخواهد بود.