همه چیز درباره ی آنتی بیوتیک

همه چیز درباره ی آنتی بیوتیک

پادزیست یا آنتی بیوتیک (به فرانسوی: Antibiotique) به صورت کلی فراورده یا ماده‌ای است که از یک میکروارگانیسم تولید یا از آن گرفته می‌شود و میکروارگانیسم‌های دیگر را از بین می‌برد یا مانع رشد آن‌ها می‌شود.

آنتی بیوتیک یک زیست کش است. اما در کاربرد معمولتر این تعریف شامل انواع صناعی آنتی‌بیوتیک‌ها همچون سولفونامیدها و کینولون‌ها می‌شود.

انواع مختلف آنتی‌بیوتیک‌ها از لحاظ خصوصیات شیمیایی، فیزیکی، داروشناسی، طیف ضد میکروبی و مکانیسم عمل با هم متفاوت هستند. آنتی بیوتیک‌های با طیف وسیع، آنهایی هستند که در مقابل انواع مختلف میکرو ارگانیسم‌ها فعّال می‌باشند.

مانند تتراسایکلین که در مقابل بسیاری از باکتری‌های گرم منفی، کلامیدیا، مایکوپلاسما و ریکتزیاها مؤثر است. آنتی بیوتیک‌های با طیف محدود، آنهایی هستند که فقط در مقابل یک میکرو ارگانیسم یا طیف بسیار محدودی از میکروارگانیسم‌ها فعّال می‌باشند؛

مانند وانکومایسین که عمدتاً در مقابل کوکسی‌های گرم مثبت مانند استافیلوکوک‌ها و انتروکوک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. آنتی بیوتیکها از طریق کشتن میکروبها یا توقف تکثیر آنها با عوامل بیماریزا مقابله میکنند. پنی سیلین ، اولین آنتی بیوتیکی بود که بطور تصادفی از محیط کشت کپک کشف شد.

امروزه متجاوز از 100 آنتی بیوتیک مختلف وجود دارد که پزشک برای درمان ناراحتی های کوچک تا عفونت های تهدید کننده حیات از آنها استفاده میکند، ولیکن اگر نابجا مصرف شوند بسیار خطرناک خواهند بود. با شناخت اهمیت مصرف بجا و نابجای آنتی بیوتیکها، شما می توانید به سلامتی خود وخانواده خود کمک کنید.

هرچند برخی آنتی بیوتیکها علیه انواع گسترده ای از عفونتها مؤثر هستند ولی مهم است که بدانیم هر آنتی بیوتیکی تمام عفونتها را نمیتواند درمان کند و نیز آنها فقط علیه عفونتهایی بکار میروند که توسط باکتریها ٬ قارچ ها و انگل های بیماریزا بوجود آمده باشند و علیه بیماریهای ویروسی مثل سرماخوردگی و آنفولانزا تاثیری ندارند.

بهترین کاری که شما میتوانید در این مواقع انجام دهید این است که اجازه دهید سرماخوردگی و آنفولانزا، دوره خود را که گاهاً 2 هفته ممکن است طول بکشد ٬ طی کند و فقط علایم راتسکین دهید. اگر بیماری شما طی 2 هفته بدتر شد یا شروع به بهبود نکرد جهت بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.  

اطلاعات اولیه پادزیست یا آنتی بیوتیک

آنتی بیوتیکها مواد شیمیایی هستند که از دو راه طبیعی و ساختگی به دست می‌آیند. آنتی‌بیوتیکهای طبیعی از میکروارگانیسم‌هایی مانند قارچها و باکتریها گرفته می‌شوند. امروزه با پیشرفت شیمی پزشکی بیشتر آنتی‌بیوتیکهای حاصل تغییرات مولکولی بر روی آنتی‌بیوتیکهای طبیعی هستند.

آنتی بیوتیک‌ها به دو گروه عمدهٔ آنتی بیوتیک‌های باکتریوسید ، که باعث کشتن سلول بیماری‌زا می‌شوند و باکتریواستاتیک ، که باعث توقف رشد و ثابت ماندن تعداد سلول بیماری‌زا هستند طبقه‌بندی می‌شوند. نوعی ژن مقاوم در برابر آنتی بیوتیک کولیستین که پیش از این در کشور چین کشف شده بود، در مالزی نیز شناسایی شد.

این ژن که از آن به عنوان 'ام. سی.آر. وان' یاد می‌شود، برای نخستین بار در سال ۲۰۱۳ در یک خوک از مزرعه‌ای در چین شناسایی شد.  

تاریخچه ( پادزیست یا آنتی بیوتیک )

مدتها قبل از کشف پنی‌سیلین بشر آموخته بود بطور تجربی بعضی مواد خام را به عنوان عامل ضد میکروب مورد استفاده قرار دهد. ۶۰۰–۵۰۰ سال قبل از میلاد، چینیها شیره کپک زده لوبیای شور را برای درمان عفونتها بکار می‌بردند.

اصطلاح آنتی بیوز (Antibiosis) اولین بار در سال ۱۸۸۹ به‌وسیله ویلمین برای توجیه ماهیت رقابتی جوامع بیولوژیک که در آن فقط قویترین و اصلح‌ترین زنده می‌ماند بکار برده شد و چند سال بعد این اصطلاح برای آنتاگونیسم میکروارگانیسم‌ها نیز مورد استفاده قرار گرفت.

کشف اولین ماده آنتی‌بیوتیک به سال ۱۹۲۸ توسط الکساندر فلمینگ صورت گرفت، او به‌طور اتفاقی متوجه اثر ضدباکتریایی ماده مترشحه توسط قارچ پنی‌سیلیوم نوتاتوم شد. هاوارد فلوری Howard Florey این ماده را تخلیص کرد و با تجویز آن موفق به درمان عفونتها به روش سیستمیک شد.

پس از این یافته دانشمندان مواد طبیعی دیگری را هم به عنوان آنتی‌بیوتیک به دست آوردند شامل تتراسایکلین، استرپتومایسین و سفالوسپورین‌ها. پس از شناسایی ساختار این مواد توسط شیمیدانها، با ایجاد تغییرات در آن‌ها انواع صناعی آنتی‌بیوتیکها تولید شدند.

در نهایت انواع جدید کاملاً صناعی آنتی‌بیوتیکها با اثر بخشی بیشتر و ثبات شیمیایی بیشتر نیز تولید شدند تنها پزشک است که میتواند از بین انواع مختلف آنتی بیوتیکها ٬ آنتی بیوتیک مؤثر بر بیماری شما را تشخیص دهد. بعنوان مثال اگر شما عفونت گوش داشته باشید٬ پزشک تشخیص میدهد که چه نوع از باکتریها اغلب میتواند باعث عفونت گوش شود. اگر عفونتی باشد که بتواند توسط گونه های مختلفی از باکتریها ایجاد شود یا توسط باکتری هایی ایجاد شود که قابل پیش بینی نباشد که به چه آنتی بیوتیکی حساس است ٬ آزمایشگاه نمونه هایی از خون ٬ ادرار یا نسج فرد بیمار را میگیرد و از طریق تکنیک های خاصی مثل رنگ آمیزی یا کشت به تشخیص باکتریهای ایجاد کننده عفونت و یا تعیین حساسیت آنها به آنتی بیوتیکها کمک میکند.

عوامل مؤثر دیگر در انتخاب آنتی بیوتیک از طرف پزشک ٬ اطلاع از سابقه حساسیت بیمار به یک آنتی بیوتیک خاص ٬ قیمت دارو ٬ زمانبندی دوز دارو ٬ عوارض عمومی دارو ٬ سن بیمار ٬ بقیه داروهایی که فرد دریافت میکند و محل اکتساب عفونت در جامعه است ٬ مثلاً اینکه آیا بیمار در خانه سالمندان زندگی میکند یا نه ٬ زیرا باکتریهای متفاوتی در این گونه محیط ها می توانند عامل بیماری باشند.  

استفاده از آنتی بیوتیکها در بیماریهای ویروسی:

نه عفونت را درمان میکند. نه حال بیمار را بهتر میکند. نه مانع از سرایت بیماری می‌شود. ممکن است عوارض جانبی خطرناک داشته باشد. باعث گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی میشود.  

مقاومت آنتی بیوتیکی چیست؟

آنتی بیوتیکها از طریق مقابله با عوامل بیماریزا باعث بقای زندگی میشوند ٬ اما بعضی باکتریها آنقدر قوی میشوند که میتوانند مقابل این داروها مقاومت کنند و در نتیجه داروها بخوبی عمل نکنند ، این یعنی مقاومت آنتی بیوتیکی. در این صورت انواع قویتر باکتریها کشته یا متوقف نمیشوند٬ بلکه می مانند ٬ رشد میکنند و گسترش پیدا می‌کنند.

این بار دیگر باکتریها سخت تر کشته یا متوقف میشوند. مقاومت آنتی بیوتیکی یکی از مهمترین معضلات بهداشتی جامعه امروز است. این مساله بطور آشکار باعث خطر برای افرادی می‌شود که عفونت ساده ای داشته و در صورت درمان تحت نظارت پزشک می‌توانستند بخوبی بهبود یابند ٬ اما با مصرف نابجای آنتی بیوتیک در دفعات قبل باعث بی تاثیر شدن این داروها شده اند.  

زمانی که آنتی بیوتیک نتواند تاثیر کند، نتیجه این خواهد بود که:

بیماری طولانی تر میشود. بیماری پیچیده تر میشود. مراجعه متعدد به پزشک یا حضور طولانی در بیمارستان را به دنبال خواهد داشت. نیاز به داروهای گرانتر و سمی تر خواهد بود. چه بسا عفونت های مقاوم منجر به مرگ ایجاد شود. فقط خود بیماران تنها کسانی نیستند که از این نتیجه رنج میبرند ٬ بلکه افراد سالم جامعه هم ضربه خواهند خورد. باکتریهای مقاوم به سرعت بین اعضای خانواده ٬ همکلاسی ها و همکاران گسترش خواهد یافت و سلامت افراد جامعه با گونه بیماریزای جدیدی که به سختی و با هزینه زیاد درمان میشود ٬ تهدید خواهد شد.

گونه هایی از انواع باکتری هایی که به آنتی بیوتیک مقاوم شده اند ٬ شامل انواع ایجاد کننده عفونتهای پوستی ٬ مننژیت ٬ بیماریهای قابل انتقال از راه جنسی و عفونتهای دستگاه تنفسی مثل ذات الریه ونیز فارنژیت یا گلودرد چرکی است.

بنابراین:

استفاده بیش از حد یا نادرست از آنتی بیوتیکها ٬ یعنی مشارکت در گسترش مقاومت در باکتریها برای مقابله با این پدیده :

1- در صورت داشتن بیماری ویروسی از پزشک تقاضای آنتی بیوتیک نکنید و پزشک را برای تجویز آنتی بیوتیک تحت فشار قرار ندهید.

2- دوره درمان را حتی در صورت بهبودی کامل کنید ٬ در غیر اینصورت باکتری ها بطور کامل از بین نمی روند و باکتریهای باقیمانده باعث عفونت مجدد می شوند که ممکن است این بار مقاوم شده و دیگر به آنتی بیوتیکها جواب ندهند.

3- داروهای باقیمانده را دور بریزید و برای روز مبادا ذخیره نکنید ٬ زیرا آنتی بیوتیک تجویزی روی همان عفونت بخصوص مؤثر و صرفاً برای شما در آن ایام تجویز شده است.

4- دارو را در ساعات معین شده توسط پزشک یا داروساز مصرف کنید. آنتی بیوتیک زمانی مؤثر خواهد بود که بطور منظم مصرف شود.

5- آنتی بیوتیکهای خود را به دیگران پیشنهاد نکنید حتی اگر علایم شما یکسان باشد ٬ زیرا ممکن است برای بیماری آنها مناسب نباشد. دریافت داروی اشتباه ممکن است درمان صحیح را به تاخیر بیندازد و باکتریها در این فاصله تکثیر پیدا کنند.

6- در مورد نحوه مصرف صحیح آنتی بیوتیکها با پزشک یا داروساز مشاوره کنید. مصرف نادرست آنها میتواند جذب آنها را تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش یا حذف اثر آنها شود.

7- در صورت فراموش کردن دوز مصرفی یا اشتباه در مصرف ٬ با پزشک یا داروساز مشاوره کنید. زمانی که شما آنتی بیوتیک را به درستی مصرف کنید ٬ بهترین کار را برای سلامت خود ٬ خانواده و اطرافیان انجام داده اید.  

در موقع دریافت آنتی بیوتیک باید بدانید که:

چه عوارضی دارد؟ برای پیشگیری از عوارض جانبی چه کار میتوان کرد؟ بهترین زمان مصرف دارو چیست؟ پس از غذا یا با معده خالی؟ آیا آنتی بیوتیک مورد نظر با داروی دیگر مصرفی ما مثل داروی جلوگیری از بارداری تداخل دارد؟ آیا در صورت مصرف با داروهای دیگر، غذا یا الکل امکان واکنشهای ناخواسته وجود دارد؟ بهترین شرایط نگهداری آنتی بیوتیک چیست؟ روش آماده سازی پودرهای آنتی بیوتیک را از داروساز سوال کنید.

هنگام مراجعه به پزشک او را در جریان مسایل زیر قرار دهید:

حساسیت دارویی که در گذشته داشتید.

رژیم غذایی به خصوصی که دارید.

حساسیت به داروها یا غذاها بارداری و یا شیردهی داروهایی که مصرف می کنید.

مکمل های گیاهی که در حال حاضر مصرف می کنید.

سایر بیماری هایی که به آن مبتلا می باشید از جمله فاویسم یا کم خونی داسی شکل.

عوارض جانبی آنتی بیوتیکها:

عمدتاً شامل ناراحتی های ملایم گوارشی ٬ تهوع ٬ اسهال یا مدفوع نرم است. بعضی آنتی بیوتیکها ممکن است باعث حساسیت به نور آفتاب شوند. در صورت داشتن عوارض زیر با پزشک تماس بگیرید: استفراغ ، اسهال آبکی شدید، دردهای شکمی شدید، پلاکهای سفید بر روی زبان ، وجود ترشح یا خارش واژن ( ناحیه تناسلی خانمها) آنتی بیوتیک ، مضرات آنتی بیوتیک آنتی بیوتیک ها دسته ای از داروها هستند که برای از بین بردن عوامل ایجاد کننده ی بسیاری از بیماری های عفونی، به صورت گسترده در سراسر دنیا مصرف می شوند.  

اما آیا از تاثیر این دارو بر مغز آگاهی دارید ؟

تاثیر آنتی بیوتیک ها بر مغز انسان آنتی بیوتیک ها از جمله داروهایی هستند که در پزشکی جدید بیشترین تجویز را دارند. تاثیر آنتی بیوتیک ها در درمان بیماری های عفونی بیشترین کاربرد را یافته است.

آنتی بیوتیک ها با کشتن و آسیب رساندن به باکتری ها بیماری ها را آنتی بیوتیک بهبود می بخشند. امروزه 100 نوع آنتی بیوتیک وجود دارد که برای درمان بیماری های خفیف تا عفونت های شدید مورد استفاده قرار میگیرد.

اما تاثیری که آنتی بیوتیک ها بر مغز میگذارند بسیار قابل تامل است. بر اساس تحقیقات جدید مصرف آنتی بیوتیک قوی در مبارزه با باکتری های روده به دلیل ارتباط بین فعالیت سلول های خونی خاص مغزی، سیستم ایمنی و روده بر عملکرد مغز نیز تاثیر دارد.

آنتی بیوتیک های تجویز شده برای از بین بردن باکتری های روده بسیار قوی بوده و مانع رشد سلول های جدید در هیپوکامپ می شود.  

آنتی بیوتیک ها

اثرات استفاده از آنتی بیوتیک ها روی مغز اطلاعات بدست آمده از آزمایش بر روی موش ها نشان داد دریافت کنندگان آنتی بیوتیک دارای سطح کمتری گلبول های سفید Ly6Chi بوده که در مغز، خون و حتی ستون فقرات قابل مشاهده است.

محقق ارشد این تحقیق اظهار کرد:قادریم با جایگزین کردن Ly6Chi تاثیرات آنتی بیوتیک را معکوس کنیم. این نتایج در مورد انسان نیز صادق است. محقق دیگر این تحقیق از مرکز پزشکی مولکولی در برلین اظهار کرد: پروبیوتیک و ورزش موجب تنظیم فعالیت مغزی شده و گزینه درمانی حقیقی در این درمان خواهد بود.

براساس گزارش ساینس ریپورت، سازمان غذا و داروی آمریکا به تازگی اعلام کرده است باید از ورود برخی آنتی بیوتیک های مضر به بازار پیشگیری کرد.

داروی ضد باکتری فلوروکینولون یکی از این داروهاست که عوارض جانبی همچون گیجی، هذیان و اثراتی بر مفاصل، عضلات، سیستم عصبی و اعصاب دارد.

 توصیه می شود بیماران مبتلا به برونشیت حاد، عفونت های دستگاه ادراری و سینوزیت حاد از گزینه های دیگری برای درمان استفاده کنند

واکنش های حساسیتی:

بعضی افراد به بعضی گروههای آنتی بیوتیکها (عمدتاً گروه پنی سیلین ها) حساسیت دارند ، در این صورت پزشک در صورت آگاهی، آنتی بیوتیک آن گروه را تجویز نخواهد کرد.

علائم حساسیت شامل جوشهای ریز قرمز ، خارش ، کهیر ٬ ورم لب ٬ صورت و زبان و موارد شدیدتر مثل سختی در تنفس و کاهش فشار خون می باشد.

در خانمها ٬ علاوه بر موارد فوق باید به نکات زیر توجه شود:

1- ممکن است مصرف آنتی بیوتیک منجر به عفونت قارچی واژن شود ٬ علت این مساله این است که در اثر مصرف این داروها ٬ باکتریهای معمول که در واژن زندگی می کنند ٬ کشته میشوند و در نتیجه قارچ بسرعت رشد میکند. علائم ٬ شامل یکی یا بیشتر از این حالت هاست: خارش ٬ سوزش ٬ درد در زمان نزدیکی و ترشحات واژن

2- آنتی بیوتیک ممکن است باعث شود تاثیر قرصهای خوراکی جلوگیری از بارداری کم شود ٬ چه بسا در طول دوره درمان با آنتی بیوتیک استفاده از روشهای دیگر ضد بارداری لازم باشد که در این موارد باید از داروساز یا پزشک مشاوره بگیرید.

3 - در خانمهای باردار ٬ بعضی آنتی بیوتیکها میتوانند از جفت عبور کنند و به جنین صدمه برسانند. پزشک باید از تمام مسائل فوق آگاه باشد.  

نکات بهداشتی برای پیشگیری نسبی از ابتلا به عفونتها :

1- دستان خود را به دقت با آب و صابون بشویید ٬ علی الخصوص قبل از غذا خوردن ٬ بعد از توالت و تماس با مدفوع (مثل تعویض کهنه بچه)

2- برای جلوگیری از عفونتهای غذایی ٬ میوه و سبزیجات را به دقت بشویید و گوشت و تخم مرغ را کامل بپزید.

3- مطمئن باشید که خودتان و فرزندانتان تمام واکسن های لازم را دریافت نموده اید و یادآورهای آن را به موقع تزریق نموده اید.

4- از تماس نزدیک فرد بیمار با دیگران حتی الامکان پرهیز شود.  

منابع: ویکی پدیا / دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان زنجان / نمناک