عوامل تاثیرگذار بر ایجاد آرتروز
عوامل تاثیرگذار بر ایجاد آرتروز
آرتروز در مفاصل چگونه پدید می‌آید؟
این عارضه با چه نشانه‌هایی در بدن افراد مبتلا ایجاد می‌شود؟
درد شدید در ناحیه زانو و یا احساس سفتی در مفاصل از جمله نشانه‌های بروز اختلال در مفاصل ناشی از آرتروز می‌باشند. می‌خواهیم تاثیرات مختلف جنسیت، سن، چاقی و شغل افراد مبتلا به این عارضه را بررسی کنیم.
آیا تا به حال درد شدید در ناحیه زانو و یا احساس سفتی در مفاصل، شما را وادار به مراجعه به پزشک کرده است؟
آرتروز، بیماری بسیار شایعی است که با افزایش سن عجین بوده و بسیاری از افراد در سن بالا دچار آن می شوند. تقریباً 70% افراد بالای 70 سال، دچار آرتروز مفاصل هستند. مشخصه این بیماری، تخریب پیش رونده غضروف مفصلی است. از این رو دانستن راهکارهای عملی برای مقابله با این بیماری ضروری به نظر می‌رسد.
مهمترین علت به وجود آورنده آرتروز زانو چیست؟
افزایش سن مهمترین عامل این بیماری است. با افزایش سن ساختمان غضروف دچار تغییر و تحول می‌شود، به طوری که آب زیادتری داخل غضروف می‌رود و در نتیجه، تقریباً تمامی افراد مسن در صورت عکسبرداری متوجه آرتروز در مفاصل‌شان می‌شوند. عامل دیگر آرتروز، ارث است؛ به خصوص آرتروزهایی که در خانم‌ها دیده می‌شود و به خصوص آرتروز بند انگشتان، زمینه ژنتیک دارند. بنابراین کسانی که در خانواده خود افراد مبتلا به آرتروز بند انگشت داشته اند در معرض ابتلا به آرتروز هستند.
آیا چاقی در به وجود آوردن آرتروز مؤثر است؟
باید بدانیم که آرتروز به خصوص در مفاصل، لگن و زانو و بند انگشتان دست با چاقی نسبت دارد. مسلماً با چاق شدن، فشار روی مفاصل زانو و لگن زیادتر می‌شود و امروزه ثابت شده که هر 5 کیلوگرم افزایش وزن بیش از حد نرمال، میتواند 10 تا 20%، عمر زانوها را کاهش دهد.
این اختلال با جنسیت و شغل چه ارتباطی دارد؟
آرتروز شغلی در آقایان بیشتر دیده می‌شود. بعضی از مشاغل هستند که خطر ابتلا به آرتروز را بیشتر می‌کنند. به طور کلی، آرتروزهای اولیه در خانم‌ها بیشتر است. به خصوص در ناحیه بند انگشتان و در ناحیه لگن، ولی به طور کلی آرتروز در آقایان بیشتر دیده می‌شود.
افزایش دامنه حرکات تاندون‌ها در افزایش آرتروز تاثیر دارد؟
این حرکات خصوصاً در خانم‌ها زیاد است و منجر می‌شود که مفاصل، بیش از حد معمول حرکت کنند. نمونه خیلی ساده ای که افراد می‌توانند تشخیص دهند دامنه حرکات تاندونهایشان به چه صورت است، این است که انگشت شست را وقتی در داخل مشت قرار می دهند، نباید نوک آن از مشت خارج شود. امروزه ثابت شده کسانی که دامنه حرکات تاندونهایشان (هایپرموبیلیتی) زیاد است خطر ابتلا به آرتروز در آنها بیشتر است.
آیا آسیب‌های وارده به مفصل و ناهنجاری‌های مفصلی باعث ایجاد آرتروز می‌شوند؟
یکی از عوامل مهم به وجود آورنده آرتروز، آسیب‌های مفصلی است. ما قوانین خاصی برای محافظت از مفاصل داریم و باید به مفاصل بها داده و آسیب‌های آن را جدی بگیریم. افرادی که به دنیال ضربه فوتبال، مچ پایشان متورم می‌شود، اگر آن را جدی نگیرند ممکن است به تدریج دچار آسیب‌های مفصلی شوند.
ضربات به صورت مختلف می‌توانند آسیب‌هایی را به تاندون، لیگامان و دیسک وارد کنند. از عوامل خیلی مهمی که شاید آموزش عمومی می‌طلبد، ناهنجاری‌های مفصلی است؛ خصوصاً در ناحیه زانو، دو بیماری داریم که افراد را به شدت مستعد آرتروز می‌کند و متأسفانه بدون علامت است. این دو بیماری پاپرانتزی و پاضربدری است.
وقتی که دو تا مچ پا در حالت ایستاده به هم چسبیده می‌شوند، زانوها هم باید به همدیگر بچسبند. اگر فاصله ای بین دو زانو باشد، فرد دچار بیماری پاپرانتزی است و اگر این فاصله بیش از سه انگشت باشد، حتماً نیاز است که فرد به پزشک مراجعه کند. تمام این عوامل می‌توانند منجر به تشدید آرتروز بشوند ولی مهمترین عاملی که میتواند آرتروز را تشدید کند، وزن بالا، عدم استفاده صحیح از مفاصل و تحلیل عضلات است.
آرتروز، چه مفاصلی را بیشتر درگیر می‌کند؟
مفاصلی که در آرتروز دچار درگیری می‌شوند، خیلی اهمیت دارند؛ به خصوص آرتروز اولیه، فقط در مفاصل خاصی دیده می‌شود. به عنوان مثال آرتروز اندام فوقانی، بند انتهایی و میانی انگشتان دست و قاعده شست را درگیر می‌کند و در اندام فوقانی، هیچ مفصل دیگری که مبتلا به آرتروز اولیه شود وجود ندارد.
پس اگر کسی بگوید آرتروز مچ دست یا آرتروز شانه دارم، غلط است.در اندام تحتانی، زانو، لگن و شست پا دچار آرتروز می‌شوند. آرتروز مچ پا نیز در اندام تحتانی وجود ندارد و ناحیه ستون مهره، ناحیه گردن و ناحیه کمری می‌توانند دچار آرتروز شوند.
مهمترین علامتی که فرد را به پزشک می‌کشاند چه علامتی است؟
درد مهمترین علامت است. درد آرتروز در ابتدا حالت مکانیکی دارد یعنی با راه رفتن و استفاده از مفصل، این درد بدتر می‌شود و با خوابیدن و استراحت، بهتر می‌شود. این، برخلاف دردهای روماتیسمی است؛ در این دردها با استراحت، درد بدتر می‌شود و با راه رفتن، آرام آرام درد التیام پیدا می‌کند.
اما گاهی اوقات در آرتروز، حالت ژله‌ای در مفصل به وجود می‌آید که بعد از مدتی بی تحرکی، فرد باید راه برود تا دردش آرام شود. این حالت را با سفتی صبحگاهی نباید اشتباه گرفت. سفتی صبحگاهی مشخصه بیماری‌های روماتیسمی است که معمولاً بیش از یک ساعت طول می‌کشد، در حالی که ژله‌ای شدن با برداشتن چند قدم برطرف می‌شود.
گاهی اوقات سفتی در مفاصل باعث می‌شود که فرد به پزشک مراجعه کند؛ مثلاً در ناحیه انگشتان دست ممکن است فرد بیدار شده و متوجه شود انگشتانش سفت هستند یا در ناحیه گردن احساس خشکی کند.
گاهی اوقات نیز آرتروز به صورت برجستگی‌های بدون درد در استخوان‌ها جلوه می‌کند؛ به عنوان مثال در انگشتان دیده می‌شود؛ برجستگی هایی که خصوصاً در زنان، بعد از یائسگی در بندهای انتهایی یا میانی انگشتان دیده می‌شود و معمولاً بدون درد هستند. گاهی اوقات نیز آرتروز، خودش را به صورت صداهای غیر معمولی و خرت خرت در مفاصل نشان می‌دهد که در افراد مسن بیشتر است.
آیا این بیماری قابل درمان است؟
بله، درمان‌های آرتروز شامل درمان‌های غیردارویی، دارویی و جراحی است. درمان‌های غیر دارویی در مرحله اول شامل آگاهی دادن به بیمار است. خیلی از بیماران از آرتروز می‌ترسند و هراس دارند که این بیماری ظرف یکی - دو سال، آنها را زمین گیر کند.
آرتروز آهسته پیشرفت می‌کند و باید بدانیم که اگر درمان نشود میتواند منجر به زمین گیر شدن بیمار شود و مهمترین چیزی که در قسمت آگاهی دادن باید به بیماران انتقال بدهیم، تغییر در وضعیت زندگی آنها و فرم ورزش کردنشان است.
چون مفصل مبتلا به آرتروز یک مفصل سالم تلقی نمی‌شود و فشارهای بیش از حد، منجر به آسیب مفصلی می‌شود، آموزش دادن اینکه فرد از مفصل مبتلا به آرتروز چگونه استفاده کند، بسیار مهم است. بسیاری از بیماران با همین آموزش‌ها به مقدار قابل توجهی جلوی پیشرفت آرتروزشان گرفته می‌شود.
این آموزش‌ها شامل چه توصیه‌هایی هستند؟
به عنوان مثال در ناحیه زانو؛ ما به بیمارانی که دچار آرتروز زانو هستند توصیه می‌کنیم که چهار زانو یا دو زانو ننشینند و از حرکاتی که منجر به خم و راست شدن مکرر زانو می‌شود پرهیز کنند، از سربالایی و سر پائینی کمتر بالا و پائین بروند، خصوصاً سرازیری. به خصوص، در مراحل پیشرفته‌تر آرتروز به بیماران توصیه می‌کنیم که فرم نماز خواندن شان را تغییر بدهند، از خم کردن زانو پرهیز کرده و از توالت فرنگی استفاده کنند.
یا در ناحیه گردن که امروزه آرتروز به خاطر نوع مشاغل خیلی زیاد در افراد به وجود می‌آید، پرهیز از خم نگه داشتن گردن و نرمش‌های حین کار برای پیشگیری از آرتروز گردن بسیار مهم است؛ به خصوص به راننده‌ها توصیه می‌کنیم که رانندگی‌های طولانی نکنند.
امروزه ما توصیه می‌کنیم که در اماکن کاری به خصوص کامپیوترها را در یک موقعیت مناسب قرار بدهند و هم سطح گردن باشد؛ به طوری که فرد برای نگاه کردن به کامپیوتر گردنش را خم نکند یا از صندلی‌های گردان یا میزهای شیب‌دار استفاده کنند و به خصوص کسانی که آرتروز گردن دارند، برای دیدن تلویزیون درست رو به روی تلویزیون قرار بگیرند و از پهلو به آن نگاه نکنند.
زانوبند، گردن بند و گرما و سرمای موضعی تا چه حد در درمان آرتروز مؤثرند؟
بیماران می‌توانند از زانو بند و گردن بند در مواردی که پزشکشان صلاح می‌داند، استفاده کنند. امروزه می‌دانیم که استفاده بی رویه و مفرط از زانوبند و گردن بند منجر به تحلیل عضلات می‌شود و در نتیجه شدت روند آرتروز پیشرفت خواهد کرد؛ در حالی که تمام سعی ما بر این است که مفاصل اطراف ناحیه آرتروز را به نحوی درست تقویت کنیم.
بعضی مواقع بیماران متوجه می‌شوند که گرما یا سرمای موضعی میتواند دردشان را تخفیف دهد؛ به خصوص در دردهای مزمن، بیماران بیشتر تمایل به استفاده از گرمای موضعی دارند و در دردهای حاد، سرمای موضعی میتواند التهاب ناحیه آسیب دیده را کاهش دهد.
در استفاده از گرمای موضعی باید بدانیم که گرما باید بین 40 تا 45 درجه و بین 3 تا 30 دقیقه باشد. در مفاصلی که خونریزی کرده‌اند، استفاده از گرمای موضعی صحیح نیست. استفاده از کفی‌های داخل کفش و استفاده از کفش مناسب، کمک زیادی به کنترل علائم آرتروز می‌کند.
رژیم‌های غذایی چطور؟
امروزه ثابت شده بعضی از رژیم‌های غذایی میتواند روند آرتروز را آهسته تر کند؛ به عنوان مثال استفاده از سویا، ویتامین D، آووکادو و ترکیباتی مثل آن، روند پیشرفت آرتروز را کاهش می‌دهد.
استفاده از این مواد باید کنترل شده باشد. مثلاً مصرف خیلی زیاد سویا میتواند اثرات مضری روی تیروئید یا لخته شدن خون در پا داشته باشد. استفاده از زنجبیل، کرفس و غضروف کوسه نیز توصیه می شود.
درمان‌های دارویی شامل چه اقداماتی هستند؟
درمان‌های دارویی به سه صورت موضعی، داخل مفصلی و خوراکی تجویز می شوند. در استفاده از درمان های موضعی، از مدت ها پیش مشخص بود که وقتی فرد ناحیه مبتلا به درد را ماساژ می دهد و گرم می کند، کمی از دردش تخفیف می یابد، به خاطر اینکه ماساژ رفلکس درد به سمت پوست را منحرف می کند و درد، در عمق کاهش می یابد. اما استفاده از موادی که خاصیت ضد درد دارند را اگر اضافه کنند، تأثیر ماساژ بیشتر می شود.
به عنوان مثال استفاده از کرم های ضد التهاب یا استفاده از عصاره کرفس برای کنترل دردهای آرتروز یا فلفل موضعی نیز در کاهش درد مؤثرند. در مورد ترکیبات داخل مفصلی در بیماران، تزریق مواد خاص کورتون دار است که باید استفاده از آنها محدود باشد؛ مثلاً 2 تا 3 بار در سال. امروزه ما ترکیبی از غضروف های ساخته شده داریم که در داخل مفصل تزریق می شود و درد بیمار را کاهش می دهد و عمر مفصل را افزایش می دهد.
در نهایت، آخرین قسمت درمان آرتروز، استفاده از جراحی است. جراحی برای اصلاح انحرافات داخل مفصل است و گاهی در مراحل پیشرفته، استفاده از تعویض در داخل مفصل، کمک کننده است. درمان های نویدبخش نیز شامل کاشت غضروف است که تا کامل شدن این روش ها نیاز به زمان است.
این مقاله را دوست داشتید؟ آنرا به اشتراک بگذارید
دیدگاه شما