به مناسبت روز جهانی حمایت از بیماران کلیوی

به مناسبت روز جهانی حمایت از بیماران کلیوی

  نهم مارس ۲۰۰۶ برای نخستین بار در جهان یک روز به روز جهانی کلیه نامیده شد. بر اساس تحقیقات جهانی بیماری مزمن کلیه و بیماری های غیرمزمن دیگر، تا سال ۲۰۱۵ میلادی زندگی بیش از ۳۶ میلیون نفر از مردم دنیا را با خطر جدی مواجه خواهد کرد. پیش بینی می شود که مرگ و میر ناشی از بیماری های عفونی در دهه آینده تا ۳ درصد کاهش و بیماری های مزمن که در حال حاضر ۷۲درصد از کل بیماری ها را در برمی گیرد در افراد بالای ۳۰ سال جهان تا ۱۷ درصد افزایش یابد. شناسایی زودهنگام و پیشگیری، نخستین گام حیاتی برای رسیدن به دو هدف اصلی در این زمینه است که یکی از آنها افزایش آگاهی عموم مردم درباره بیماری های مزمن کلیه و دیگری افزایش توجه مقامات ارشد دنیا و کشورها به خطرات و عوارض جدی این بیماری و بیماری های ناشی از آن است، چرا که امروزه پژوهش های علمی نشان می دهد از هر ۹ نفر به ظاهر سالم، یک نفر برخی از علائم ابتلا به بیماری های کلیوی مزمن را دارند. شایع ترین علت بروز بیماری های کلیوی در دنیا بیماری های التهابی کلیه، عفونت ها، انسداد دستگاه ادراری و اختلالات ارثی و ژنتیکی است که به دیابت، فشار خون و سرانجام نارسایی کلیه منجر می شود. امروزه ۵/۱ میلیون نفر در دنیا دیالیز خونی، یا پیوند کلیه شده اند که در صورت بی توجهی دولت ها و مردم این آمار می تواند ظرف چند سال آینده دو برابر شود. پیوند کلیه اقدامی جراحی است که در آن کلیه اهدا شده به فرد نیازمند پیوند زده می شود. یک پیوند کلیه موفق اجازه زندگی معمولی و سالم را به بیمار می دهد و او را از درمان دیالیز رها می کند. پیوند درمان انتخابی نارسایی پیشرفته کلیه در کسانی است که برای پیوند مناسب تشخیص داده شده اند. دارا بودن صلاحیت برای پیوند توسط گروه پزشکی و با انجام معاینات و آزمایشات خاص تایید می شود.

پیوند کلیه ۲ نوع است و می تواند در برگیرنده کلیه اهدا شده از فرد زنده و یا اهدای کلیه از جسد باشد. در نوع اول کلیه توسط یکی از بستگان یا افراد غریبه پیوند می شود. مناسب ترین اهدا کننده اعضای فامیل نزدیک هستند. باید گروه خونی و بافت اهداکننده و گیرنده منطبق باشند. آزمایش ها و بررسی های کاملی برای سلامت اهدا کننده و کلیه اهدایی صورت می گیرد. افرادی که کلیه اهدا می کنند در ادامه عمر خود از زندگی طبیعی بهره مند هستند. پیوند کلیه از اهدا کنندگان زنده با موفقیت ۹۰ تا ۹۵درصد همراه است. این بدان معنی است که پس از یک سال ۹۰ تا ۹۵ نفر از هر ۱۰۰ نفر پیوندی سالم و فعال هستند. پیوند از نوع دوم یعنی اهدای کلیه از جسد شیوه دیگر پیوند است. در این روش، کلیه سالم از فردی که دچار مرگ مغزی شده برداشته و پیوند زده می شود. قبل از اینکه اعضای یک جسد برای یک پیوند برداشته شوند بررسی ها و آزمایش های کاملی در جهت تایید سلامت اعضای اهدایی انجام می گیرد. علاوه بر این موضوع، رضایت خانواده متوفی نیز ضروری است. پس از انجام آزمایشات گوناگون، بیمار در لیست انتظار قرار می گیرد تا زمانی که یک کلیه سازگار پیدا شود. پیش بینی مدت زمان انتظار ممکن نیست، زیرا این امر به تعداد کلیه های اهدایی و انطباق احتمالی هر یک با بیمار بستگی دارد. پیوند اعضا از جسد با موفقیت ۸۰ تا ۸۵درصد همراه است. افت فشار خون در بیماران دیالیزی شایع ترین عارضه ای است که حین دیالیز رخ می دهد که البته به وسیله دستگاه دیالیز فرزی نیوز و استفاده از محلول دیالیزی بی کربناتی احتمال بروز این عارضه حین دیالیز بسیار کاهش یافته است. بیماران دیالیزی به علت افزایش حجم آب و نمک بدنشان دچار مشکلات قلبی و عروقی می شوند، همچنین بروز آنمی ( کم خونی) و احتمال بروز عفونت های ویروسی خصوصا هپاتیت B نیز در این افراد وجود دارد.بیماران دیالیزی با مسائل روانی ناشی از دیالیز هم دست و پنجه نرم می کنند و گاهی اوقات این بیماران احساس می کنند که بین مرحله مرگ و زندگی قرار گرفته اند.

●تاریخچه پیوند کلیه در ایران

نخستین پیوند کلیه در ایران پیش از انقلاب اسلامی توسط آقای دکتر سنادیزاده در دانشگاه شیراز انجام شد و بعد از آن مجموعا تا زمان انقلاب در حدود هشتاد مورد عمل پیوند کلیه در شهرهای شیراز و تهران انجام شد. در واقع تعدادی از کلیه ها با صرف مخارج زیادی از شبکه پیوند اروپا خریداری می شد. در همین دوره نزدیک به چهارصد نفر از هموطنان ما در خارج از ایران خصوصا انگلستان مورد عمل پیوند کلیه قرار گرفتند اما برنامه منسجم و هماهنگ شده ای برای پیوند وجود نداشت و موارد انجام شده بستگی به سلیقه افراد و رقابت مراکز پزشکی با یکدیگر داشت. پس از انقلاب پیوند کلیه به کلی متوقف شد. در سال های اول انقلاب با توجه به مشکلات عظیم اجتماعی و جنگ تحمیلی و تحریم های اقتصادی گوناگون به تدریج امر دیالیز بیماران کلیوی هم دچار مشکلات جدی شد و تعیین مواد لازم برای دیالیز اعم از ماشین های دیالیز، صافی های دیالیز و حتی محلول های لازم برای دیالیز دشوارتر شد زیرا تمام این امکانات باید از خارج کشور خریداری می شد به دلیل اینکه هیچ کدام در کشور ساخته نمی شد. به تدریج کار به جایی رسید که در موارد متعدد بیماران به صورت گروهی به دلیل عدم دستیابی به دیالیز به موقع، از بین رفتند که در یک مورد بیش از چهل بیمار دیالیزی در گیلان دچار مرگ شدند و مدتی بعد این جریان دلخراش در همدان تکرار شد که در آن هنگام با توجه به شرایط به نظر می رسید یکی از راه های مهم و در دسترس برای مقابله با این مسئله ایجاد یک برنامه پیوند کلیه بود. دکتر ایرج فاضل متخصص جراحی عمومی و عروق و پیوند اعضا و رئیس فرهنگستان علوم پزشکی تنها کسی بود که در بیمارستان شهید مصطفی خمینی شروع به کار کرد. در طول دو سال بعد ۱۳۶۴- ۱۳۶۲ نزدیک به پنجاه مورد پیوند کلیه در بیمارستان های مختلف دانشگاهی دولتی و انجام شد . پیوند کلیه به طور رسمی در سال ۱۳۶۵ در بیمارستان شهید هاشمی نژاد شروع شد.

یکی از اهداف مهم این برنامه تربیت تیم های جدید پیوند کلیه برای مراکز مختلف بود و با انجام هفته ای چهار مورد پیوند کلیه کار به طور جدی و مستمر شروع شد و در زمانی نه چندان بلند تیم های جدیدی تربیت شدند که در مراکز دیگر کار پیوند را به طور مستقل شروع کردند و نتیجه آن وجود نزدیک به ۲۵ مرکز پیوند کلیه در ایران است که کشور را در این رشته به خودکفایی کامل رسانده است. تا کنون بیش از ۱۵هزار بیمار دیالیزی در کشور پیوند کلیه شدند و ایران با توجه به توان بالای پزشکان و متخصصان و جراحان کلیه در حال حاضر در رتبه نخست تعداد پیوند کلیه در جهان قرار گرفته است. این در حالی است که هر ساله بیش از یکهزارو ۳۰۰بیمار دیالیزی به دلیل عدم وجود کلیه پیوندی در مالزی می میرند. در این کشور طی ۱۸ ماه گذشته تعداد بیمارانی که در انتظار پیوند کلیه بوده اند از حدود پنج هزار نفر به ۱۵هزار و ۵۰۰نفر افزایش یافته است. قابل توجه اینکه در ۱۰سال گذشته فقط ۱۰۹مورد پیوند کلیه در مالزی صورت گرفته و در سال گذشته مرکز ملی هماهنگی پیوند اعضای مالزی توانست تنها ۱۳کلیه را برای پیوند فراهم کند. در حالی که این میزان در سال های قبل از آن به مراتب کمتر بوده و در سال جاری نیز این مرکز هنوز نتوانسته هیچ عضوی برای انجام پیوند فراهم کند. شمار بیماران کلیوی که نیاز به دیالیز و یا پیوند کلیه پیدا می کنند در مالزی به طور متوسط سالانه ۱۵درصد افزایش می یابد. در این میان نکته ای که از اهمیت بسیار برخوردار است این است که ایران از نظر هزینه های انجام عمل پیوند کلیه از کم هزینه ترین کشورهای دنیاست. مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران کلیوی گیلان در این زمینه گفت؛ در آمریکا حدود ۴۰ هزار و در ترکیه ۲۵ هزار نفر هم اکنون در انتظار انجام عمل پیوند کلیه به سر می برند در حالی که دوران انتظار در ایران تنها حداکثر ۳ ماه است. وی افزود تاکنون در ایران حدود ۱۷ هزار نفر پیوند کلیه شده اند که سهم گیلان از این رقم ۵۸۰ نفر یعنی به میزان ۳۴ درصد کل بیماران بوده است. وی هزینه هر عمل پیوند کلیه در گیلان را ۵۰ میلیون ریال اعلام کرد و افزود؛ این رقم با توجه به میزان درآمد خانواده های نیازمند رقم معقولی است.