توانبخشی بیماران سالمند مبتلا به ام اس

توانبخشی بیماران سالمند مبتلا به ام اس

واقعیت این است که انسان در طول عمر خود بطور یکسان فعالیت ندارد و در هر شرایط سنی نیازها و مشکلات خاص را خواهد داشت که نیاز به راهنمایی به منظور زیست بهتر و افزایش کیفیت زندگی می‌باشد. بالاخص زمانیکه عمری از انسان سپری گردیده و دارای مشکلات جسمی نیز باشد بر شرایط موجود فرد افزوده خواهد شد.

این یک واقعیت مهم می‌باشد که بین سن فیزیولوژی و تقویمی ارتباط وجود دارد و افزون بر مشکلات زمانیست که ناتوانی نیز به همراه فرد باشد. افراد بیمار مسن مبتلا به ام اس همچون دیگر افراد جامعه با داشتن ناتوانی قدرت کشش بافت پیوندی در آنها افزایش و خاصیت الاستیکی شریان‌ها کاهش می‌یابد و بیوفیزوپلاستها در افراد سن افزایش  می‌یابد و مشکلات عضلانی برای آنان بوجود می‌آورد و معمولاً سرعت هدایت عصبی نیز کاهش یافته و بر مشکلات آنان افزوده می‌شود.

کاهش قدرت عضلات و کندی در حرکات

در افراد بیمار قدرت عضلانی و تحمل و ظرفیت کاری آنان کاهش می‌یابد. حرکات ارادی به کندی انجام می‌شود. کاهش فعالیت عامل دیگری برای کاهش قابلیت انعطاف پذیری و قدرت این افراد می‌گردد. مواردی همچون ضعف بینایی و کاهش دید حرکت را مشکل می‌سازد و در صورت وجود ناتوانی جسمی این مشکل نیز افزایش می‌یابد و در حرکت فرد اختلال بوجود می آید. مشکلات جسمی این افراد، بیشتر از افراد مسن دیگر به آنان غلبه خواهد کرد.

به علت ضعف عضلانی و مشکلات جسمی قادر به فعالیتهای روزانه زندگی نمی‌باشد و توانایی و قدرت فرد هر روز تحلیل می‌رود و بیشتر در بستر باقی می‌ماند و از توانائی‌های که می‌تواند جبران کننده بخشی دیگر از ناتوائی‌ها باشد بهره مند نمی‌گردد و دچار مشکلات زخم بستر، تغییر شکلها، کوتاهی عضلات و ... می‌گردد.

بطور کلی سالمندی یک فرآیند زیست شناختی مشترک برای تمام موجودات زنده است در حقیقت همه ما از زمانی که متولد میشویم بطرف سالمندی حرکت می نمایم. این فرآیند را نمی‌توان متوقف یا معکوس نمود بلکه می‌توان با مراقبت‌های صحیح به تاخیر انداخت در صورتی که همراه با بیماری باشد مراقبتها و آموزش های بیشتر نیاز می‌باشد. نقض و ناتوانی در سالمندی را می‌توان با آموزش و مراقبت‌های علمی به حداقل رساند.

بنابراین یک فردی که سنی از او گذشته است قادر به انجام کارهای سخت دستی نمی‌باشد و فعالیتهای سیستمی بدن رو به کاهش می‌رود. بنابراین سالمندی یک فرآیندی است که متوقف نمی‌شود ولی می‌توان با آموزش و مراقبتهای صحیح از مشکلات بیماری کاست.  

اقدام جهت کاهش مشکلات ام اس

در این رابطه مقوله توانبخشی مطرح می‌گردد و اینکه توانبخشی در بطن جامعه و عمدتاً در رابطه با تفاهم اجتماعی همچون مسکن، مهارت‌های زندگی، اشتغال و بازنشستگی و فرصت‌های برابر و مشارکت همه جانبه و ... در فرآیند اجتماعی معنی پیدا می‌کند و اینکه مسائل و مشکلات بیماران سالمند را یک بعدی و آن هم پزشکی مورد توجه قرار نداد و باید فرآیند توانبخشی چند بعدی را در همه مراحل زندگی و بالاخص در دوران سالمندی مورد نظر قرار داد و بر خلاف رویکرد های گذشته بجای اینکه انتظار کشید که بیمار خود به واحد توانبخشی مراجعه نماید و یا توسط خانواده ارجاع شود باید بصورت فعال پیگیر امور توانبخشی سالمند مبتلا به بیماری ام اس شد.

همچنین نقش خانواده در ادامه برنامه‌های مراقبتی، توانبخشی و برآورد نیازهای بیمار مطرح می‌باشد  که در این میان نقش ارائه آموزش از طرف تیم توانبخشی بسیار ضروری و حیاتی می‌باشد و این فرآیند را می‌توان به این صورت بیان داشت که تشخیص و نیازهای توانبخشی فرد بیمار و آماده نمودن وی مبنی بر همکاری و ارائه آموزش‌ها و وسایل کمک توانبخشی مورد نیاز به خانواده از طرف تیم توانبخشی می‌باشد. امنیت و ایمنی از نیازهای اساسی بیماران مسن مبتلاء به ام اس می‌باشد که ضرورت آموزش به بیمار و اطرافیان بیمار به منظور جلوگیری از حوادث همچون سقوط، تصادف ها و ... می‌باشد.

تشخیص موقعیتهای که می‌تواند منجر به بروز حادثه شود و اتخاذ تدابیر مناسب می‌تواند پیشگیری از حوادث را نماید. چنانچه بیماران مبتلا به ام اس دچار ناتوانی بوده و برای مدت طولانی بصورت بی حرکت در بستر باشند می‌تواند باعث فشار روی پوست بخصوص در مناطق استخوانی بدن شود و به مرور باعث آسیب پوستی و در نتیجه زخم بستر ایجاد شود.

زخم بستر در ام اس چگونه و کجا رخ می‌دهد؟

مناطقی که بیشتر در زمان استراحت و یا نشستن طولانی در معرض ایجاد زخم بستر می‌باشند ( شانه، آرنج، لگن، دنبالچه، پاشنه پا، قوزک پا، داخل زانو، کف پا، سر و ...) بررسی و معاینه پوستی به طور مستمر و تغییر وضعیت بدن (چرخاندن)، نشستن، انواع تشکچه‌ها (فومی، ژله ای، پرشده از هوا، پر شده از آب) جلوگیری از ایجاد زخم بستر خواهد شد.

در صورت عدم رسیدگی می‌تواند بصورت دژنراسیون بدخیم در ضایعات پوستی مزمن بوجود آید. با افزایش سن، شیوع آن بیشتر می‌شود که این عارضه در مورد زخم‌هایی می‌باشد که بصورت طولانی ایجاد شده اند و عدم رسیدگی و پرستاری مناسب همراه با بوی بد و خونریزی می‌باشد. برنامه های توانبخشی قبل از انجام هر گونه فعالیتی می‌بایستی توسط تراپیست ارزیابی کلی از فرد بیمار سالمند در زمینه چگونگی روند بیماری، توانائی‌ها، قدرت عضلانی، تغییر شکل در اندام، تعادل، چگونگی استفاده از وسایل کمک حرکتی، از نظر روحی و روانی، مشکلات اجتماعی و ... مورد ارزیابی کامل قرار گیرد و برابر مسائل و مشکلات وی برنامه ریزی توانبخشی تنظیم گردد.

توصیه‌های عمومی برای توانبخشی بیماران سالمند مبتلا به ام اس

• آموزش فعالیت‌های روزانه همچون استفاده از وسایل کمکی، تحرک در منزل و خارج از منزل
• آموزش چگونگی استفاده از وسایل کمک توانبخشی (عصا، واکر، صندلی چرخدار و ...)
• جلوگیری از ضعف عضلانی، تغییر شکل اندام‌ها، تعادل، هماهنگی فعالیت اعضاء و ... با همکاری فیزیوتراپیست و آموزش فعالیتها و تدوام تمرینات در منزل
• بهره مند‌ی از آب درمانی با آموزش‌ها و فعالیت‌هایی که توسط تراپیست به بیمار ارائه می‌گردد.
• آموزش به بیمار و خانواده و اطرافیان بیمار در خصوص انجام تمرینات و کمک‌هایی که بیمار سالمند نیاز دارد.

توصیه‌ها جانبی

توسعه واحدهای روزانه توانبخشی (فیزیوتراپی و کار درمانی)

ایجاد واحدهای روزانه و شبانه روزی توانبخشی موقت

ارائه خدمات توانبخشی و پزشکی در منزل

در اختیار قرار دادن وسایل کمک توانبخشی (صندلی چرخدار، عصا، خرید واکر و ...)

بهره مندی از بیمه همگانی و تکمیلی

ایجاد مراکز روزانه همراه با برنامه های تفریحی، مذهبی، هنری

برنامه های خاص در رادیو و تلویزیون به منظور اطلاع رسانی بیماری ام اس و چگونگی مقابله با آن

فراهم نمودن شرایط مناسب سازی محیط زندگی افراد

برنامه ریزی جهت اوقات فراغت آنان

امور مراقبتی، درمان و توانبخشی، امور حفاظتی، امور هماهنگی، امور آموزشی، امور حمایتی، امور جلوگیری از عوارض ثانویه توسط اعضای تیم توانبخشی برابر وظایف هر فرد مورد نظر صورت پذیرد.