مزایا و معایب استفاده از ظروف یکبار مصرف

مزایا و معایب استفاده از ظروف یکبار مصرف

زمانی که برای اولین بار ظروف یکبار مصرف وارد بازارها شدند ، همه نفس راحتی کشیدند و به خود وعده زندگی سالمتر و البته راحت تری دادند. در حال حاضر با توجه به مزایا و معایب استفاده از ظروف یکبار مصرف در نذری‌ها و سفره‌های ما که امروزه جای خود را باز کرده‌اند و از زمانی که نذری در سینی‌ها و ظروف فلزی در بین مردم پخش می‌شد زمان زیادی گذشته ‌است.

کسانی که حداقل یک وعده غذای خود را در ادارات و سازمان‌ها می‌خورند از جمله کسانی هستند که هر روز در معرض خطرات این ظروف قرار دارند ، اما به راستی این صرفه‌جویی‌ها در زمان و البته هزینه به چه بهایی انجام می‌شود؟ سلامتی مصرف کنندگان ؟!!!

پلاستیک ها ، پلیمرهایی هستند که از سنتز مواد اولیه ای به نام مونومر تهیه می‌شوند. مونومرها موادی سمی و برای سلامت انسان مضر هستند ؛ در حالی که پلیمرها خنثی هستند و مشکلی ندارند. اما اشکال کار اینجاست که معمولاً در فرایند تهیه پلیمرها مقداری مونومر باقی می ماند .

اگر این فرآیند اصولی و مطابق استانداردهای لازم صورت گرفته باشد ، مشکلی برای سلامت افراد به وجود نمی‌آورد. برای همین در استفاده از پلاستیک‌ها به عنوان ظروف غذا باید بسیار محتاط بود و در ضمن به هر نوع پلاستِیکی نباید مجوز بسته بندی مواد غذایی داده شود.

در حال حاضر به دلیل استفاده غیرمجاز از پلیمرهاى بدون پایه  Food Grade در بسته بندى و نگهدارى مواد غذایى، شناسایى صحیح این محصولات توسط مردم تا حدودى با مشکل روبه رو شده است.

وزارت بهداشت در این راستا سعى کرده است کارخانه های تولید کننده ظروف یک بار مصرف را از کارخانجات تولیدکننده قطعات پلاستیکی در مصارف صنعتی تفکیک کند. ضمن اینکه کارخانه های تولید کننده ظروف پلاستیکی براى مواد غذایى باید پروانه ساخت داشته باشند.

مزایا

1. دارای مقاومت به مواد الکلی
2. صرف انرژی کمتر برای تولید
3. قابلیت شکل پذیری بالا با گستردگی متفاوت خواص فیزیکی
4. طرح پذیری
5. شفاف بودن

  مهمترین معایب :

1. اشکال در بازیافت آنها و مخاطرات محیط زیست
2. انتقال مواد مضر ( مونومر ها) به غذا در شرایط خاص
3. قابل استفاده در ماکروویو نمی باشد

  مناسب بودن پلاستیک ها در کاربردهاى غذایى

تمامى پلیمرها از نوع دست اول تا آنهایى که بازیافتی بوده و همچنین ظروف پلاستیکی حتماً باید قبل از استفاده در صنعت غذایی تحت آزمون Food Grade قرار بگیرند. این آزمون تحت استانداردهای اتحادیه اروپا (EEC) و آمریکایی (FDA) انجام می شود.

با انجام آزمون هایى که در اداره کل آزمایشگاه هاى کنترل غذا و دارو نیز قابل اجرا هستند میزان مهاجرت مواد سازنده پلیمرها به سمت مواد غذایی مشابه سنجیده می شود. در واقع وزارت بهداشت مقاومت و میزان مهاجرت مواد سازنده پلیمرها را در حلال ها یا محلول های مشابه مواد غذایی می سنجد. 

دلیل اصلی تولید این مواد در کشور به رغم زیان بار بودن مصرف آنها

متاسفانه استاندارد ظروف یک‌بار مصرف اجباری نیست. واحدهای تولیدی می‌توانند بدون مجوز به تولید اقدام کنند. در این زمینه باید تقاضای اجباری شدن استاندارد ظروف یک‌بار مصرف به موسسه ارائه شود تا در این مورد تصمیم‌گیری شود ، اما متاسفانه تاکنون هیچ تقاضایی نشده است. 

هم اکنون پنج هزار کارخانه و کارگاه تولید ظروف یک‌بار مصرف در کشور وجود دارد ، این در حالی است که تنها 300 کارخانه از این تعداد مجوز تولید این ظروف را دارند و مشخص نیست ، مابقی این کارخانه‌ها از چه موادی و چگونه نسبت به تولید این ظروف اقدام می‌کنند.

غریبگی ظروف یکبار مصرف با طبیعت

انباشته شدن این مواد در طبیعت به خصوص در پارک های جنگلی و سواحل ، از نظر دیداری باعث نازیبایی مناظر و در نتیجه ناراحتی و کاهش بازدید کننده ها و کم شدن درآمد اقتصادی مناطق می شود.

در حال حاضر بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای اروپایی با به کار بستن روش های جانشین سعی کرده اند استفاده از ظروف یکبار مصرف را به حداقل برسانند. کاربرد پلیمرهای گیاهی جهت تولید ظروف یکبار مصرف و به کارگیری کیسه های پارچه ای به جای کیسه های نایلونی در هنگام خرید نمونه ای از این روش ها است. 

هشدار و توصیه

پلی استایرن در لیوان‌های آب ، کارد ، چنگال ، قاشق و ظروف غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ برای مثال در چلوکبابی‌ها ظروفی که به صورت فوم هستند؛ نوعی پلی استایرن هستند که در ساخت آنها از گاز هگزان استفاده می شود. این گاز در دمای 160 درجه آزاد می‌شود؛

دمای غذای داخل ظرف 200 درجه است ، که گاز همراه با غذا به بدن انسان انتقال می‌ یابد. گاز هگزان عوارضی مانند سر درد را به همراه دارد. در فصل تابستان خیلی‌ها از بطری‌های یکبار مصرف آب برای تهیه آب خنک از طریق یخ بستن آب استفاده می‌کنند، ثابت شده است وقتی یخ درون ظروف یکبار مصرف آب می‌شود از جداره بطری مواد سرطانزا به درون آب آزاد می‌شود. ظروف پلی استایرنی شفاف برای نوشیدنی‌های سرد ساخته می‌شوند و ریختن مواد داغ مثل چایی در آنها خطرناک است. 

مواد غذایی داغ در ظروف یکبار مصرف با رنگ روشن و شیشه‌ای به علت ضعیف بودنشان موجب آزاد شدن مونومرها (مواد شیمیایی) می‌شود. ضرر ظروف یک‌بار مصرف پلی‌استایرن در هنگام مصرف مواد نوشیدنی  اسیدی و چرب مانند نوشابه و کاکائو، بسیار بیشتر از مصرف چای داغ است.

اصولا ظروف یکبار مصرف برای یک بار استفاده ساخته شده‌اند زیرا در صورت تکرار شیارهای بسیار کوچکی که قابل رویت هم نیستند در آنها به وجود می‌آید که علاوه بر مستعد کردن شخص به عفونت‌های دستگاه گوارش به علت آزاد کردن مولکول‌های آلی و صنعتی به داخل آب یا غذا ، انسان را در معرض انواع سرطان قرار می‌دهند.  

ظروف پلاستیکی یکبار مصرف را داخل ماکروفر قرار ندهید:

از ظروف پلاستیکی در ماکروویو استفاده نکنید به خصوص غذاهای حاوی روغن و چربی ، چون گرما و پلاستیک و روغن با هم ترکیب شده ، که نتیجه ی آن تولید سم دیوکسین است ( از ظروف پیرکس و چینی استفاده کنید). 

مونومر آزاد در ظروف‌ یک‌بار مصرف، نوع PVC ، در فرآیند تولید ، مقداری مونومر باقی می ماند که با غذا وارد بدن و به مرور زمان تجمع و از حد تراکم مجاز برای انسان فراتر می رود. همچنین غذا نباید بیشتر از ۲ ساعت در این ظروف باقی بماند.

  ظرف یکبار مصرف + غذای داغ = سرطان  

  استفاده از ظروف یکبار مصرف خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد. این ظروف علاوه بر سمی بودن به دلیل آزاد کردن ماده «مونومر استایرن» باعث ایجاد سرطان کبد می شوند. 

در ظروف پلاستیکی یکبار مصرف ماده‌ای سمی بنام دیوکسین آزاد می‌شود که خطر بروز سرطان به خصوص سرطان سینه را در زنان افزایش می دهد. استفاده دراز مدت از این ظروف باعث مشکلات گوارشی ، خستگی و ناراحتی اعصاب می شود. 

برای نوشیدنی های گرم از لیوان‌های کاغذی یا ظروف پلی استایرنی سفید رنگ و برای نوشیدنی‌ های سرد از ظروف پلی استایرنی بی‌رنگ و شفاف استفاده کنند و از ریختن مواد داغ در ظروف یکبار مصرف خودداری کنند. 

اگر قرار است غذاهاى طبخ شده پس از دو ساعت ماندگارى در این گونه ظروف مصرف شوند باید غذا در شرایط مطلوب یعنی زیر دمای 14 درجه یا بالای 60 درجه نگه داشته شود. بهتر است این مواد غذایی را روى شعله ملایم گاز قرار داد تا از آلودگی ثانوی جلوگیری شود.

اگر آب بیش از 6 ماه در بطری های آب آشامیدنی نگهداری گردد ، آلوده می‌شود. بنابراین خانواده‌ها باید از استفاده مکرر این ظروف برای نگهداری آب در یخچال خودداری کنند. 

در دیگر ایام هم برای نگهداری موادی چون آبلیمو ، سرکه و آب غوره مورد استفاده قرار می‌گیرند. طبیعتاً وقتی برای نگهداری آب استفاده طولانی مدت از بطری‌های یک بار مصرف توصیه نمی‌شود. و از همه بدتر اینکه آنها را جلوی آفتاب می‌گذارند.

حرارت آفتاب ترکیبات خطرناک این ظروف را آزاد می‌کند و احتمال سرطان‌زایی در مصرف‌کنندگان را بالا می‌برد.‌ اغلب مردم از این خطرات و موارد استفاده هر کدام از این ظرف‌ها بی‌اطلاع هستند و لازم است اطلاعات مربوط به موارد مجاز استفاده و ممنوعیت‌های آن به صورت اتیکت روی محصول درج شود. 

بهترین راه حل برای کاهش آلودگی های ناشی از ظروف یکبار مصرف ، فرهنگ سازی برای استفاده نکردن از آنهاست که پیشگیری یا کاهش مصرف را در پی خواهد داشت.  

نقش ظروف یکبار مصرف در آلودگی سفید

با گسترش صنعت مدرن امروزی به ویژه رشد روز افزون مهندسی‌ پتروشیمی ، بسیاری از رزین‌های مصنوعی و مواد پلاستیکی با کیفیت و قیمت مناسب برای تولیدات کشاورزی و صنعتی تهیه شده اند. 

استفاده از نوار‌های پلاستیکی ، فوم‌های پلاستیکی (به عنوان مثال مواد بسته بندی و غیره) و ورق‌های پلاستیکی در بسیاری از موارد باعث ارتقا تولیدات صنعتی و کشاورزی شده و به ارتقا کیفیت زندگی‌ مردم کمک شده است. لیکن این پلاستیک‌ها پس از استفاده در طبیعت ، رودخانه ها ، کوهستان ها ، پارک‌ها و خیابان‌ها رها می شوند .

این وضعیت منجر به آلودگی‌ زیست محیطی‌ می شود که به آن « آلودگی‌ سفید » می‌ گویند. در سال های اخیر ، بسیاری از کشور‌ها قوانینی برای محدود کردن استفاده از پلاستیک ها و فوم‌های پلاستیکی وضع کرده اند تا آلودگی‌ سفید را کاهش بدهند.

علاوه بر این ، تلاش‌های زیادی برای تجزیه پذیر شدن رزین‌های مصنوعی و مواد پلاستیکی انجام داده اند. با شیوه زندگی سریع ، امروزه بسیاری از مردم از اسنک‌های غذا‌یی ، بدلیل سهولت استفاده بیشتری می کنند.

مصرف این غذا‌های تند ، نیازمند ظروف نگهداری بیشماری می باشند، که در گذشته فوم بودند. این ظروف در دمای بالا هم برای بدن انسان و هم محیط زیست آسیب زننده هستند. اینگونه پلاستیک‌های فومی امروزه قدغن شده و بشر امروزی به دنبال تولید ظروف یکبار مصرفی است که از مواد مضر کمتری در آن استفاده می شود.

اینگونه بود که ظروف یکبار مصرف کاغذی به عنوان جایگزینی برای فوم های پلاستیکی ساخته شدند. لیکن ، تولیدات کاغذی مراحل پیچیده داشته و از لحاظ قیمتی نسبت به فوم‌ها قیمت بالاتر‌ی دارند. 

همچنین ، تلاش ها برای استفاده از مواد پلاستیکی و نشاسته اصلاح شده (به عنوان جایگزین فوم‌های پلاستیکی) برای تولید ظروف یکبار مصرف برای فست فود‌ها ادامه داشت، منتها این مواد پلاستیکی و نشاسته اصلاح شده ، زیست تخریب پذیری کم‌ و قیمت بالایی‌ داشته و ممکن است که به آلودگی‌ ثانویه منجر شود.

به طور مشابه فیلم‌های پلاستیکی ، فوم های پلاستیکی (به عنوان مثال موادی که برای بسته بندی استفاده می شود) و ورق‌های پلاستیکی (محصولاتی که از ورق اکسترود شده به دست می آیند) همان مشکلات ظروف یکبار مصرف بر پایه کاغذ، پلاستیک و نشاسته اصلاحی را دارا می باشند. هدف اختراع ظروف یکبار مصرف گیاهی، فائق آمدن بر معایب هنر پیشین و ارائه یک ترکیب زیست تخریب پذیر می‌باشد.

در حقیقت، هدف اصلی‌ این اختراع تولید یک ترکیب زیست تخریب پذیر برای استفاده در ظروف یکبار مصرف ، ورق‌های مالچ و بسته بندی ها می‌باشد.

سایت بهداشت محیط ایران